24 March 2007
04:00 -
20:00 - Абдураҳим Пўлат: Муҳим учрашувлар олдидан мухолифатчиларни ушлаб кетиш тасодифми? 10:00 - Европарламентнинг Тошкентга келган ҳайъати Васила Иноят билан саргузаштли учрашув ўтказди
20:00 - Абдураҳим Пўлат: Муҳим учрашувлар олдидан мухолифатчиларни ушлаб кетиш тасодифми? 10:00 - Европарламентнинг Тошкентга келган ҳайъати Васила Иноят билан саргузаштли учрашув ўтказди
20:00 - Абдураҳим Пўлат: Муҳим учрашувлар олдидан мухолифатчиларни ушлаб кетиш тасодифми?
Бугун Тошкент вақти билан эрталаб (Вашингтонда ярим кечаси) Васила Иноят билан телефонда гаплашиб, унинг Европарламент ҳайъати билан урашуви, учрашувдан олдинги саргузаштлари ҳақида гаплашар эканман, аввал КГБ, энди МХХнинг мухолифатчиларни муҳим учрашувлар олдидан вақтинча изоляция қилиш одатига доир яна бир воқеа эсимга тушди. Вақтдан фойдаланиб, шу воқеани тилга олмоқчиман.
1992 йил 15 май куни Тошкентда МДҲнинг саммити (мамлакатлар раҳбарларининг йиғилиши) бўлди. Россия президенти Борис Ельцин ҳам келишини аввалдан билардик. Шу сабабли йиғилиш бўладиган жой олдида ёки марказий майдонлардан бирида пикет ёки кичикроқ митинг ўтказиб, Ельцин билан учрашишни талаб қилмоқчи бўлдик.
Айнан шу мақсадда, Олма-отадан бир неча қозоқ демократлари ҳам келишганди. Пикет ёки митингни бирга ўтказишни мўлжаллардик. Шу кунги ҳамма воқеаларни тафсилотлари унчалик эсимда эмас, “Эрк” партияси билан бу масалада қандай келишганимизни хотирлай олмайман. Бунинг устига, айтиш керакка, бир неча кун аввал, тўғрироғи, 10 майда у партиянинг биносида “Бирлик”нинг асосий шахсларисиз Демократик Форум мажлиси ўтказилган, аслида, Форум ғоясига нуқта қўйилганди, муносабатларимиз яна ҳам ёмонлашганди. Шундай бўлса ҳам, 15 май акциясини бирга ўтказишга келишганимиз. Икки тарафнинг фаоллари қозоқ сафдошларимиз билан биргаликда “Эрк”нинг қароргиҳида шу куни эрталаб учрашишимиз керак эди. Айтиш керакки, “Бирлик” халқ ҳаракатининг руйхатга олинганига 8 ой ўтган бўлишига қарамасдан, ҳокимият бизга қароргоҳ бермаган.
Ўша куни эрталаб “Високовольтний” массивидаги уйимдан чиқиб, дуч келган бир машинани тўхтатдим ва марказга қараб жўнадим. Пушкин майдонида тўсатдан 3 милиция машинаси мен кетаётган “Волга”ни ўраб олиб тўхтатди. Сўнгра милиционерлар олдимизга келиб, бу машина ўғирлангани ҳақида маълумот олишганини, машинани Мирзо Улуғбек (у пайтдаги номи Куйбишев) тумани Ички ишлар бошқармасига олиб бориб текширишлари кераклигини айтишди.
“Волга”нинг эгаси, армани йигит, ҳужжатларини чиқариб ва юксак лавозимдаги қандайдир қариндошларининг исмларини айтиб, бу “тушунмовчиликни” бартараф қилишга жон-жаҳди билан интиларди. Мен ҳамма нарсани тушуниб турган бўлсам ҳам, уларнинг қўлидан қутилиш учун ҳаракат қилиб кўрдим. “Мен йўловчиман, мени қўйиб юборасиз деб ўйлайман, бошқа машина оламан”, дедим. Табиий, “йўқ” дейишди. Милиционерларда бири бизнинг машина рулига ўтирди ва бизни унча узоқ бўлмаган туман милиция бошқармасига (Доғистон кўчасининг бироз ичкарисидаги) олиб келишди.
У ерга келишимиз билан мени бошқарма бошлиғининг хонасига олиб киришди, “Волга”нинг эгасини бошқа кўрмадим. Ўйлайманки, уни дарҳол қўйиб юборишган. Мени эса шу ерда ушлаб ўтиришди. Аввал бошқарма бошлиғи, кейин ёрдамчиси мен билан узундан узоқ суҳбатлар ўтказишди, машина тўғрисида, хўжа кўрсанга бўлса ҳам, сўраб кўришмади ҳатто. Ҳозир билмайманку, у вақтларда улар ортиқча ўйин қилиб ўтиришмасди. “Сизларнинг режаларингизни биламиз. - деди туманнинг бош миршаби. - Бу ердан Сизни МДҲ раҳбарларининг йиғилиши тамом бўлгуннча чиқармаймиз. Ортиқча тўпалон қилсангиз, ўша машинанингг ўғирланиши хусусида тергов бошлаймиз, кечгача расмий саволларимизга жавоб берасиз”.
Нима ҳам қилар эдим, улар билан отамлашиб ўтирдик. Тўғрисини айтса, уларнинг ҳаммалари “Бирлик”нинг фаолиятига қизиқишар, бизга нисбатан ортиқча душманлик кайфиятлари йўқ эди..Ақлли-хушли одамлар вазият эртага ўзгариб кетиши мумкинлигини ҳисобга олишар, аммо, бугун мавжуд ҳокимиятнинг ҳамма буйруқларини, уларнинг ноқонуний эканлигини билишса ҳам, бажаришарди.
Тушдан кейин соат 3-4 ларда мени қўйиб юборишди. Кейин билдимки, саммит битган, Каримов Ельцин билан Самарқандаги кетган. Мен “Эрк”нинг биносига келдим. Бу ерда тўпланган оз сонли бирликчи ва эркчилар уйимга ҳам телефон қилиб, менинг ғойиб бўлганимни ҳам билишган, мирашаблар қўлида эканлигимни тахмин қилишган. Яна бир марта қайтараман, у пайтларда вазият бошқачароқ эди. Милициянинг қўлида бўлишни ҳеч ким, бугун каби, ҳаёт учун таҳлика деб билмасди, шу сабабли сафдошларимиз ҳеч нарса қилишмаган ҳам.
Хуллас, ўша куни ҳеч нарса қилолмадик. Нимага? Мени ушлаб кетган бўлсалар ҳам, “Бирлик”нинг иккинчи раисдоши Шуҳрат Исматуллаев, “Эрк”нинг раиси Салай Мадаминов ва бошқалар келишилган жойда эдилар. Уларни изоляция қилишмаган. Ўша кунги кучимиз шундай эдики, 20-30 кишига телефон қилинса, 1-2 соат ичида минг бўлмаса ҳам, бир неча юз кишилик пикет чақиришга қурбимиз етарди. Бир неча юз киши йиғилса, 100 фоиз аминман, Ельцин мухолифат лидерлари билан учрашарди. Аммо, ҳеч нарса бўлмади. Нимага?
Менинг баъзи иддаоларим ҳатто баъзи сафдошларимни жиғига тегаётганини ("раздражать” қилаётганини) билсам ҳам, улардан бирини такрорлайман. Ҳар қандай ташкилот, уюшма, бирлашмаларда уларнинг сайланган раисларидан ташқари лидери бўлади. Лидер – бу лидер дегани билан лидер бўлиб қоладиган одам эмас, у ҳақиқий лидер, лидер эса объектив категориядир. Совет КГБси, ўзбек МХХси буни ҳаммамиздан яхши билади. Шунинг учун, керак бўлган пайтда лидерни изоляция қилиш лозимлигини яхши тушунишади.
1992 йил 15 майда улар шу йўл билан Ельцин билан бўлиши мумкин бўлган учрашувимизнинг олдини олишди. 1992 йил 2 июлда Ўзбекистон парламенти сессиясининг очилишига бир неча минг кишилик митинг қилишни қарорлаштирдик. Усталик билан (бу усталигимизни айтиб бериш алоҳида ҳикоя, уни июнь-июль ойларида қаламга олишга ҳаракат қиламан) эркчиларни ҳам бу ишга тортдик. Аммо, 29 июнда менинг бошимни ёриб касалхонага ётқиздилар. “Бирлик”нинг иккинчи раисдоши Шуҳрат Исматуллаев, “Эрк”нинг раиси Салай Мадаминов ҳеч нарса қилолмадилар. Митинг қолдирилди. Дарвоқе, ўша кундан эътиборан мухолифат мағлубият даврига кирди.
Хуллас, мени қўйиб турайлик, аммо, Тошкентда бўлган воқеа ҳам кўрсатмоқдаки, Васила шундай лидерлардан бири.
10:00 - Европарламентнинг Тошкентга келган ҳайъати Васила Иноят билан саргузаштли учрашув ўтказди
Европа Иттифоқи парламенти – Европарламентининг Марказий Осиё ва Монголия комиссиясининг ҳайъати Ўзбекистонга келгани ва Олий Мажлис Қонунчилик палатасида учрашувлар ўтказгани 19 март кунги хабарларимиздан маълум. Бугун мухбиримизнинг аниқлашича, бу ҳайъат Ўзбекистон демократик мухолифати вакиллари ва ҳуқуқ ҳимоячилари билан ҳам учрашган экан. Саргузаштлар билан амалга оширилган учрашув ҳақида мухбиримиз қуйидагиларни билдирди.
20 март куни Германиянинг Тошкентдаги элчихонасидан “Бирлик” Партияси Бош котиби, “Эзгулик” жамиятининг раиси Васила Иноятнинг уйига телефон қилиб, шу куни соат 15:30 да элчилик биносида бўладиган Европарламент ҳайъати билан учрашувга таклиф этишган. Аммо, Васила Иноят айтилган вақтда элчиликка етиб келганда, ҳайъат аъзоларининг Ўзбекистон расмийлари билан учрашуви чўзилиб кетганлиги сабабли, демократлар билан учрашув соат 20 га қолдирилганини айтишган.
Васила Иноят Германия элчихонасига турмуш ўртоғи Тўлқин Иноят билан ўз автомобилида келган эди. Улар яна баъзи ишларини қилиб уйларига қайтиб келишлари билан орқаларидан ДАИ вакиллари келиб, уларнинг машинаси бир одамни уриб кетгани ҳақида маълумотлари борлигини айтишибди ва уларни Глинка кўчасида жойлашган ДАИнинг марказига олиб кетишмоқчи бўлишибди. Бу ерда қандайдир тушунмовчилик борлигини тушунган Тўлқин Иноят ДАИга ўз машинасида бир ўзи кетмоқчи бўлганда, миршаблар машина одам уриб кетган пайтида унинг ичида бўлган Васила Иноят ҳам ДАИга бориши кераклигини талаб қилишган. Провокация қилинаётганини тушунган Васила Иноят ҳам ноилож миршаблар билан кетган. Улар йўлда кетишаётганда уларнинг қўлидаги телефонга қўнғироқ қилган мустақил сиёсатшунос Тошпўлат Йўлдошев (у ҳам Европарламент ҳайъати билан учрашувга таклиф қилинган экан) воқеани ўрганган ва бу хусусда кечқуринги учрашув пайтида Европарламентичиларга хабар берган. Васила ва Тўлқин Иноятларни эса, ДАИ биносида ҳатто сўроқ ҳам қилмасдан соат 22:30 гача ушлаб ўтиришган ва сўнгра ҳамма ҳужжатларини ҳам қайтариб, тушунмовчилик бўлибди, дея қўйиб юборишган.
Эртасига маълум бўлишича, учрашувга Ўзбекистонлик демократлардан фақатгина Васила Иноят ва Тошпўлат Йўлдошев таклиф қилинган экан. Васила бўлмагани учун ҳайъат Тошпўлат Йўлдошев билан учрашибди. Элчихона вакиллари 21 март куни эрталаб Васила Иноятдан бу ҳақда ўзлари ҳам бевосита маълумот олишган ва ўша куниёқ Европарламент ҳайъати Ўзбекистон ҳукуматига “Бирлик”чии билан учрашувга йўл бермагани учун норозилик нотаси топширган.
Бу орада Европарламент ҳайъати Андижонга ҳам бориб келиши сабабли, Васила Иноят билан 23 мартга алоҳида учрашув тайинланган. Ўтган вақт ичида Европада Хавфсизлик ва Ҳавфсизик Ташкилотининг Тошкентдаги маркази вакиллари ҳам Васила Иноятга телефон қилиб, бўлиб ўтган воқеаларнинг тафсилотларини ўрганишган ва бу ташкилот ҳам ўз каналлари орқали норозилигини билдиражагини айтишган.
Хуллас, шунча саргузаштлардан кейин, кеча эрталаб Европарламент ҳайъати тўла таркиби билан (8 киши) Германия элчиси ва Франция элчилиги вакили иштирокида Васила Иноят билан 1, 5 соатлик учрашув ўтказган.
Васила Иноят учрашувнинг бошланишида, кеча ДАИ билан бўлган воқеа тасодифий бўлса керак деган тахминини айтган. Чунки, деди у, бир ойча аввал Самарқандда бизга қарши уюштирилган ҳужум жуда катта шов-шувга сабаб бўлди ва Ўзбекистон ҳукуматининг обрўсини тўкилишига хизмат қилди. Шундай шароитда, Ўзбекистон расмийлари унинг Европарламент ҳайъати билан учрашувини бузсалар, қандай норозилик билан қаршилашишни тушунмасликлари мумкин эмас.
Европарламент ҳайъати билан учрашув давомида Ўзбекистонда демократия ва инсон ҳуқуқларининг аҳволига доир ҳамма масалалар кўтарилди, деди мухбиримзга Васила Иноят. Самарқандда демократларга қарши провокация ҳам маҳмонларни жуда қизиқтирди. Аммо, асосий урғу “Бирлик” Партиясининг фаолияти, унинг фаолиятига йўл бермаслик учун ҳукумат тарафидан қўйилаётган тўсиқларга берилди.
Европарламент ҳайъати аъзолари “Эзгулик” жамияти рўйхатдан ўтиш учун бир йил ичида 4 марта Қурултой ўтказгани, “Бирлик” Партияси рўйхатдан ўтиш учун Адлия вазиригига 5 марта мурожаат қилгани, вазирликнинг ҳамма талаблари бажарилгани, партиянинг расман 21 мингдан ортиқ аъзоси, ҳамма вилоятларда ташкилотлари борлиги, 2004 йилда парламент сайловларида иштирок этишга ҳаракат қилгани, бу йил президент сайловида қатнашиш учун тайёргарлик кўраётгани, Ўзбекистонда ягона мустақил нашр бўлмиш "Ҳаракат" журнали нашр этилиб, катта қийинчиликлар билан бўлса ҳам Ўзбекистонда тарқатилаётгани ҳақидаги ва шу каби маълумотларидан ҳайрон қолганларини яширолмадилар ва воқеаларнинг тафсилотларини ўрганиш учун кўплаб саволар бердилар ва энг сўнгида “Биз бу масалада қандай ёрдам беришимиз мумкин?” деб сўрадилар.
“Бирлик”чининг жавоби қуйидагича бўлди: “Ўзбекистон ҳукумати бир марта мардлик қилиб, 2004 йилда “Эзгулик” жамиятини рўйхатдан ўтказди. У яна бир марта мардлигини кўрсатиб, “Бирлик” Партиясини ҳам рўйхатдан ўтказиши керак. Биз бунинг учун керакли ҳамма ҳужжатларни топширганмиз. Европарламент Ўзбекистон ҳукуматидан ўз мамлакатининг қонуннларини бажаришни талаб этса етарли. Қонунларга кўра “Бирлик” Партияси рўйхатга олиниши учун ҳамма нарса тайёр”. Ўзбекистонда демократик мухолифат, унинг асосий кучи бўлган ва ўз ҳужжатларини ҳукуматга тақдим
этолган ягона ташкилот - "Бирлик" Партияси рўйхатга олинсагина мамлакатда демократик ўзгаришлар бошланиши мумкин.
Европарламентчилар бу масалаларни Ўзбекистон ҳукумати олдига яна бир марта қўяжакларини билдирдилар, демократия ва инсон ҳуқуқлари масаласида ҳеч қачон орқага чекинмасликларини яна бир марта изҳор эттилар.
Бугун Тошкент вақти билан эрталаб (Вашингтонда ярим кечаси) Васила Иноят билан телефонда гаплашиб, унинг Европарламент ҳайъати билан урашуви, учрашувдан олдинги саргузаштлари ҳақида гаплашар эканман, аввал КГБ, энди МХХнинг мухолифатчиларни муҳим учрашувлар олдидан вақтинча изоляция қилиш одатига доир яна бир воқеа эсимга тушди. Вақтдан фойдаланиб, шу воқеани тилга олмоқчиман.
1992 йил 15 май куни Тошкентда МДҲнинг саммити (мамлакатлар раҳбарларининг йиғилиши) бўлди. Россия президенти Борис Ельцин ҳам келишини аввалдан билардик. Шу сабабли йиғилиш бўладиган жой олдида ёки марказий майдонлардан бирида пикет ёки кичикроқ митинг ўтказиб, Ельцин билан учрашишни талаб қилмоқчи бўлдик.
Айнан шу мақсадда, Олма-отадан бир неча қозоқ демократлари ҳам келишганди. Пикет ёки митингни бирга ўтказишни мўлжаллардик. Шу кунги ҳамма воқеаларни тафсилотлари унчалик эсимда эмас, “Эрк” партияси билан бу масалада қандай келишганимизни хотирлай олмайман. Бунинг устига, айтиш керакка, бир неча кун аввал, тўғрироғи, 10 майда у партиянинг биносида “Бирлик”нинг асосий шахсларисиз Демократик Форум мажлиси ўтказилган, аслида, Форум ғоясига нуқта қўйилганди, муносабатларимиз яна ҳам ёмонлашганди. Шундай бўлса ҳам, 15 май акциясини бирга ўтказишга келишганимиз. Икки тарафнинг фаоллари қозоқ сафдошларимиз билан биргаликда “Эрк”нинг қароргиҳида шу куни эрталаб учрашишимиз керак эди. Айтиш керакки, “Бирлик” халқ ҳаракатининг руйхатга олинганига 8 ой ўтган бўлишига қарамасдан, ҳокимият бизга қароргоҳ бермаган.
Ўша куни эрталаб “Високовольтний” массивидаги уйимдан чиқиб, дуч келган бир машинани тўхтатдим ва марказга қараб жўнадим. Пушкин майдонида тўсатдан 3 милиция машинаси мен кетаётган “Волга”ни ўраб олиб тўхтатди. Сўнгра милиционерлар олдимизга келиб, бу машина ўғирлангани ҳақида маълумот олишганини, машинани Мирзо Улуғбек (у пайтдаги номи Куйбишев) тумани Ички ишлар бошқармасига олиб бориб текширишлари кераклигини айтишди.
“Волга”нинг эгаси, армани йигит, ҳужжатларини чиқариб ва юксак лавозимдаги қандайдир қариндошларининг исмларини айтиб, бу “тушунмовчиликни” бартараф қилишга жон-жаҳди билан интиларди. Мен ҳамма нарсани тушуниб турган бўлсам ҳам, уларнинг қўлидан қутилиш учун ҳаракат қилиб кўрдим. “Мен йўловчиман, мени қўйиб юборасиз деб ўйлайман, бошқа машина оламан”, дедим. Табиий, “йўқ” дейишди. Милиционерларда бири бизнинг машина рулига ўтирди ва бизни унча узоқ бўлмаган туман милиция бошқармасига (Доғистон кўчасининг бироз ичкарисидаги) олиб келишди.
У ерга келишимиз билан мени бошқарма бошлиғининг хонасига олиб киришди, “Волга”нинг эгасини бошқа кўрмадим. Ўйлайманки, уни дарҳол қўйиб юборишган. Мени эса шу ерда ушлаб ўтиришди. Аввал бошқарма бошлиғи, кейин ёрдамчиси мен билан узундан узоқ суҳбатлар ўтказишди, машина тўғрисида, хўжа кўрсанга бўлса ҳам, сўраб кўришмади ҳатто. Ҳозир билмайманку, у вақтларда улар ортиқча ўйин қилиб ўтиришмасди. “Сизларнинг режаларингизни биламиз. - деди туманнинг бош миршаби. - Бу ердан Сизни МДҲ раҳбарларининг йиғилиши тамом бўлгуннча чиқармаймиз. Ортиқча тўпалон қилсангиз, ўша машинанингг ўғирланиши хусусида тергов бошлаймиз, кечгача расмий саволларимизга жавоб берасиз”.
Нима ҳам қилар эдим, улар билан отамлашиб ўтирдик. Тўғрисини айтса, уларнинг ҳаммалари “Бирлик”нинг фаолиятига қизиқишар, бизга нисбатан ортиқча душманлик кайфиятлари йўқ эди..Ақлли-хушли одамлар вазият эртага ўзгариб кетиши мумкинлигини ҳисобга олишар, аммо, бугун мавжуд ҳокимиятнинг ҳамма буйруқларини, уларнинг ноқонуний эканлигини билишса ҳам, бажаришарди.
Тушдан кейин соат 3-4 ларда мени қўйиб юборишди. Кейин билдимки, саммит битган, Каримов Ельцин билан Самарқандаги кетган. Мен “Эрк”нинг биносига келдим. Бу ерда тўпланган оз сонли бирликчи ва эркчилар уйимга ҳам телефон қилиб, менинг ғойиб бўлганимни ҳам билишган, мирашаблар қўлида эканлигимни тахмин қилишган. Яна бир марта қайтараман, у пайтларда вазият бошқачароқ эди. Милициянинг қўлида бўлишни ҳеч ким, бугун каби, ҳаёт учун таҳлика деб билмасди, шу сабабли сафдошларимиз ҳеч нарса қилишмаган ҳам.
Хуллас, ўша куни ҳеч нарса қилолмадик. Нимага? Мени ушлаб кетган бўлсалар ҳам, “Бирлик”нинг иккинчи раисдоши Шуҳрат Исматуллаев, “Эрк”нинг раиси Салай Мадаминов ва бошқалар келишилган жойда эдилар. Уларни изоляция қилишмаган. Ўша кунги кучимиз шундай эдики, 20-30 кишига телефон қилинса, 1-2 соат ичида минг бўлмаса ҳам, бир неча юз кишилик пикет чақиришга қурбимиз етарди. Бир неча юз киши йиғилса, 100 фоиз аминман, Ельцин мухолифат лидерлари билан учрашарди. Аммо, ҳеч нарса бўлмади. Нимага?
Менинг баъзи иддаоларим ҳатто баъзи сафдошларимни жиғига тегаётганини ("раздражать” қилаётганини) билсам ҳам, улардан бирини такрорлайман. Ҳар қандай ташкилот, уюшма, бирлашмаларда уларнинг сайланган раисларидан ташқари лидери бўлади. Лидер – бу лидер дегани билан лидер бўлиб қоладиган одам эмас, у ҳақиқий лидер, лидер эса объектив категориядир. Совет КГБси, ўзбек МХХси буни ҳаммамиздан яхши билади. Шунинг учун, керак бўлган пайтда лидерни изоляция қилиш лозимлигини яхши тушунишади.
1992 йил 15 майда улар шу йўл билан Ельцин билан бўлиши мумкин бўлган учрашувимизнинг олдини олишди. 1992 йил 2 июлда Ўзбекистон парламенти сессиясининг очилишига бир неча минг кишилик митинг қилишни қарорлаштирдик. Усталик билан (бу усталигимизни айтиб бериш алоҳида ҳикоя, уни июнь-июль ойларида қаламга олишга ҳаракат қиламан) эркчиларни ҳам бу ишга тортдик. Аммо, 29 июнда менинг бошимни ёриб касалхонага ётқиздилар. “Бирлик”нинг иккинчи раисдоши Шуҳрат Исматуллаев, “Эрк”нинг раиси Салай Мадаминов ҳеч нарса қилолмадилар. Митинг қолдирилди. Дарвоқе, ўша кундан эътиборан мухолифат мағлубият даврига кирди.
Хуллас, мени қўйиб турайлик, аммо, Тошкентда бўлган воқеа ҳам кўрсатмоқдаки, Васила шундай лидерлардан бири.
10:00 - Европарламентнинг Тошкентга келган ҳайъати Васила Иноят билан саргузаштли учрашув ўтказди
Европа Иттифоқи парламенти – Европарламентининг Марказий Осиё ва Монголия комиссиясининг ҳайъати Ўзбекистонга келгани ва Олий Мажлис Қонунчилик палатасида учрашувлар ўтказгани 19 март кунги хабарларимиздан маълум. Бугун мухбиримизнинг аниқлашича, бу ҳайъат Ўзбекистон демократик мухолифати вакиллари ва ҳуқуқ ҳимоячилари билан ҳам учрашган экан. Саргузаштлар билан амалга оширилган учрашув ҳақида мухбиримиз қуйидагиларни билдирди.
20 март куни Германиянинг Тошкентдаги элчихонасидан “Бирлик” Партияси Бош котиби, “Эзгулик” жамиятининг раиси Васила Иноятнинг уйига телефон қилиб, шу куни соат 15:30 да элчилик биносида бўладиган Европарламент ҳайъати билан учрашувга таклиф этишган. Аммо, Васила Иноят айтилган вақтда элчиликка етиб келганда, ҳайъат аъзоларининг Ўзбекистон расмийлари билан учрашуви чўзилиб кетганлиги сабабли, демократлар билан учрашув соат 20 га қолдирилганини айтишган.
Васила Иноят Германия элчихонасига турмуш ўртоғи Тўлқин Иноят билан ўз автомобилида келган эди. Улар яна баъзи ишларини қилиб уйларига қайтиб келишлари билан орқаларидан ДАИ вакиллари келиб, уларнинг машинаси бир одамни уриб кетгани ҳақида маълумотлари борлигини айтишибди ва уларни Глинка кўчасида жойлашган ДАИнинг марказига олиб кетишмоқчи бўлишибди. Бу ерда қандайдир тушунмовчилик борлигини тушунган Тўлқин Иноят ДАИга ўз машинасида бир ўзи кетмоқчи бўлганда, миршаблар машина одам уриб кетган пайтида унинг ичида бўлган Васила Иноят ҳам ДАИга бориши кераклигини талаб қилишган. Провокация қилинаётганини тушунган Васила Иноят ҳам ноилож миршаблар билан кетган. Улар йўлда кетишаётганда уларнинг қўлидаги телефонга қўнғироқ қилган мустақил сиёсатшунос Тошпўлат Йўлдошев (у ҳам Европарламент ҳайъати билан учрашувга таклиф қилинган экан) воқеани ўрганган ва бу хусусда кечқуринги учрашув пайтида Европарламентичиларга хабар берган. Васила ва Тўлқин Иноятларни эса, ДАИ биносида ҳатто сўроқ ҳам қилмасдан соат 22:30 гача ушлаб ўтиришган ва сўнгра ҳамма ҳужжатларини ҳам қайтариб, тушунмовчилик бўлибди, дея қўйиб юборишган.
Эртасига маълум бўлишича, учрашувга Ўзбекистонлик демократлардан фақатгина Васила Иноят ва Тошпўлат Йўлдошев таклиф қилинган экан. Васила бўлмагани учун ҳайъат Тошпўлат Йўлдошев билан учрашибди. Элчихона вакиллари 21 март куни эрталаб Васила Иноятдан бу ҳақда ўзлари ҳам бевосита маълумот олишган ва ўша куниёқ Европарламент ҳайъати Ўзбекистон ҳукуматига “Бирлик”чии билан учрашувга йўл бермагани учун норозилик нотаси топширган.
Бу орада Европарламент ҳайъати Андижонга ҳам бориб келиши сабабли, Васила Иноят билан 23 мартга алоҳида учрашув тайинланган. Ўтган вақт ичида Европада Хавфсизлик ва Ҳавфсизик Ташкилотининг Тошкентдаги маркази вакиллари ҳам Васила Иноятга телефон қилиб, бўлиб ўтган воқеаларнинг тафсилотларини ўрганишган ва бу ташкилот ҳам ўз каналлари орқали норозилигини билдиражагини айтишган.
Хуллас, шунча саргузаштлардан кейин, кеча эрталаб Европарламент ҳайъати тўла таркиби билан (8 киши) Германия элчиси ва Франция элчилиги вакили иштирокида Васила Иноят билан 1, 5 соатлик учрашув ўтказган.
Васила Иноят учрашувнинг бошланишида, кеча ДАИ билан бўлган воқеа тасодифий бўлса керак деган тахминини айтган. Чунки, деди у, бир ойча аввал Самарқандда бизга қарши уюштирилган ҳужум жуда катта шов-шувга сабаб бўлди ва Ўзбекистон ҳукуматининг обрўсини тўкилишига хизмат қилди. Шундай шароитда, Ўзбекистон расмийлари унинг Европарламент ҳайъати билан учрашувини бузсалар, қандай норозилик билан қаршилашишни тушунмасликлари мумкин эмас.
Европарламент ҳайъати билан учрашув давомида Ўзбекистонда демократия ва инсон ҳуқуқларининг аҳволига доир ҳамма масалалар кўтарилди, деди мухбиримзга Васила Иноят. Самарқандда демократларга қарши провокация ҳам маҳмонларни жуда қизиқтирди. Аммо, асосий урғу “Бирлик” Партиясининг фаолияти, унинг фаолиятига йўл бермаслик учун ҳукумат тарафидан қўйилаётган тўсиқларга берилди.
Европарламент ҳайъати аъзолари “Эзгулик” жамияти рўйхатдан ўтиш учун бир йил ичида 4 марта Қурултой ўтказгани, “Бирлик” Партияси рўйхатдан ўтиш учун Адлия вазиригига 5 марта мурожаат қилгани, вазирликнинг ҳамма талаблари бажарилгани, партиянинг расман 21 мингдан ортиқ аъзоси, ҳамма вилоятларда ташкилотлари борлиги, 2004 йилда парламент сайловларида иштирок этишга ҳаракат қилгани, бу йил президент сайловида қатнашиш учун тайёргарлик кўраётгани, Ўзбекистонда ягона мустақил нашр бўлмиш "Ҳаракат" журнали нашр этилиб, катта қийинчиликлар билан бўлса ҳам Ўзбекистонда тарқатилаётгани ҳақидаги ва шу каби маълумотларидан ҳайрон қолганларини яширолмадилар ва воқеаларнинг тафсилотларини ўрганиш учун кўплаб саволар бердилар ва энг сўнгида “Биз бу масалада қандай ёрдам беришимиз мумкин?” деб сўрадилар.
“Бирлик”чининг жавоби қуйидагича бўлди: “Ўзбекистон ҳукумати бир марта мардлик қилиб, 2004 йилда “Эзгулик” жамиятини рўйхатдан ўтказди. У яна бир марта мардлигини кўрсатиб, “Бирлик” Партиясини ҳам рўйхатдан ўтказиши керак. Биз бунинг учун керакли ҳамма ҳужжатларни топширганмиз. Европарламент Ўзбекистон ҳукуматидан ўз мамлакатининг қонуннларини бажаришни талаб этса етарли. Қонунларга кўра “Бирлик” Партияси рўйхатга олиниши учун ҳамма нарса тайёр”. Ўзбекистонда демократик мухолифат, унинг асосий кучи бўлган ва ўз ҳужжатларини ҳукуматга тақдим
этолган ягона ташкилот - "Бирлик" Партияси рўйхатга олинсагина мамлакатда демократик ўзгаришлар бошланиши мумкин.
Европарламентчилар бу масалаларни Ўзбекистон ҳукумати олдига яна бир марта қўяжакларини билдирдилар, демократия ва инсон ҳуқуқлари масаласида ҳеч қачон орқага чекинмасликларини яна бир марта изҳор эттилар.
