27 May 2006
03:00 -
23:30 - “Озод деҳқонлар” партиясининг раиси Муҳаммадбобир Маликов буни аввалдан айтганди
23:00 - Абдураҳим Пўлат: Ҳокимиятнинг турли “ўйинларига” қарамасдан жамиятни демократиялаштириш учун ҳаракатимиз давом эт
23:30 - “Озод деҳқонлар” партиясининг раиси Муҳаммадбобир Маликов буни аввалдан айтганди
Шу кунларда “Озодлик” ва ББС радиосининг ўзбек хизматлари ўзини “Серқуёш Ўзбекистоним” коалициясининг координатори деб атаётган Нодира Ҳидоятов билан суҳбатлар ўтказдилар. Аввал “Озод деҳқонлар” партиясини омон-эсон йўқ қилиш нуқтасига олиб келгач, сўнгра шу йўқ бўлиб бўлган партия асосида бир неча кишини тўплаб, уни коалиция деб атайбошлаган Нигора Ҳидоятованинг синглиси бўлмиш Нодиранинг озодликка чиққанидан ўзини бахтли сезаётганини тушуниш қийин эмас. Қолаберса, бир аёлнинг болалари бағрига қайтиб келиши ҳар бир инсонни қувонтиради.
Лекин, Нодира ва Нигора Ҳидоятовалар ўзбек мухолифати ичида фаолият олиб борганлари сабабли, уларнинг тақдирига сиёсий нуқтаи назардан қарашга мажбурмиз.
Маълумки, бу партия ўтган асрнинг 90-йилларида “Бирлик”нинг асосчиларидан бўлмиш ҳозир раҳматли профессор Олим Каримов томонидан ташкил этилган, сўнгра ҳукуматнинг тазйиқлари остида фаолиятини тўхтатган эди. 2003 йилда тўсатдан бу партиянинг ҳаётга қайтиши кўп одамларни ҳайрон қолдирди. Лекин партиянинг Қурултойида қатнашган Олим Каримов бу сиёсий ташкилотнинг раиси қилиб Ўзбекистон Олий судининг собиқ раиси, собиқ Адлия вазири, ҳозир сиёсий қочоқ мақоми билан АҚШда яшаётган Муҳаммадбобир Маликов сайланишини билдиргач, бу партиянинг келажаги ишончли қўлларда эканлигига ҳар ким ишонишга ҳаракат қилди. Аммо, реал ҳаёт бошқа йўлдан кетди.
Муҳаммадбобир Маликов узоқда бўлгани учун партия опа-сингилларнинг қўлида қолди. Сиёсий тажрибаси бўлмаган Нигора ва Нодира ўз вақтида хатоларини тушуниб етмадилар ва боши берк кўчага кириб қолганларининг сабабини бошқалардан қидириш йўлига ўтиб, партия раиси билан алоқаларини кесдилар, секин аста партияни ўз томорқаларига айлантирдилар. Партия раисининг назокат билан уларга таъсир ўтказиш ҳаракатлари ҳам зое кетди.
Ўша кунларда Центразия сайтида эълон қилинган интервьюсида Муҳаммадбобир Маликов партия хато йўналишга кетганини гапирар экан, жуда очиқ шаклда бўлмаса ҳам, бу оп-сингиллар ўзбек хавфсизлик хизматининг тузоғига тушгани ва партия ҳалокат томон олиб кетилаётганига имо-ишора қилди. Аммо Нигора ва Нодира бу огоҳлантиришларни тушунадиган даражада зукко эмасларди.
Хуллас, партия йўқ қилинди, ҳукуматнинг истагани бўлди. Энди опа-сингиллар бутун мухолифатни обрўсизлантириш масаласида топшириқларни бажаришарди. Улар дунё кезиб олди-қочди гаплар билан ўзларини кўрсатишни касб қилиб олдилар. Афтидан, улар ўзлари кириб қолган йўлдан қандай чиқишни ҳам билмасдилар.
Санжар Умаров ва Нодиро Ҳидоятованинг қамоққа олиниши ва театр спектакли тусида судланиши, кейин Нодиранинг озод қилиниши юқоридан ёзилган сценарий бўйича бўлаётганига энди ҳеч ким шубҳа қилмасди.
Номи қайд этилган радиоларда Нодиранинг гапларини эшитган одам лол бўлиши керак. Сўнгги ойларда айнан ўша радиоларда халқ қаҳрамонига айлантирилган одамнинг сўзларига қаранг: “Сизга ҳозир суд тўғри ëки нотўғри иш тутди, деб айта олмайман. Чунки бу суд ва унга нисбатан ўз ҳурматимизни билдиришимиз лозим”. Кўриниб турибдики, суднинг қарори тўғри эканлиги феълан тан олинмоқда. Қайси мухолифатчи бу режим томонидан судланиб, уни тан олганди? Ҳеч ким. Радиодаги журналистларнинг сиёсий саводи бўлганда эди, қолган саволларни шу йўналишда беришлари керак эди.
Нодиранинг “Агар мен жамоат иши билан шуғулланадиган бўлсам, мен эса албатта шуғулланаман, у ҳолда ўз ишимга профессионал ëндашаман... Биз қайси давлатда фаолият юритмайлик, ундаги қонун ва қоидалар билан ҳисоблашишимиз керак”. деган сўзларига эътибор берайлик.
Нодира профессионалга айланиши учун бир партия йўқ қилиниши керак эканда. ББС ва “Озолдик” тарафидан мухолифат лидерига айлантирилган Нодира қонун ва қоидаларга амал қилиш кераклигини энди тушунибди-да? Радиолар бу ҳақда савол бериш кераклигини ҳам тушунишмади. Яхши ҳамки, бу интервьюларни дунёда ҳеч ким эшитмайди. Бўлмаса, бу - мухолифатнинг шармандали куни бўлган бўларди. Нодиранинг “бизда музокаралар столига ўтириш ҳеч қачон кеч эмас” деган гаплари комментарий талаб қилмайди. Опа-синиллар ким тарафида эканликларини очиқ кўрсатишга бошладилар.
Бу оп-сингиллар масаласида энди ортиқча гапиришнинг ҳам кераги йўқ. Аммо, “Бирлик”чи Олим Каримовнинг ишини бунга лойиқ одамлар давом эттириши кераклигига ҳам ҳеч кимда шубҳа йўқ.
Ишонамизки, Муҳаммадбобур Маликовнинг ўзи бу ишга бошчилик қилади ва “Озод деҳқонлар” партияси яқин вақтда мухолифат сафларида ўз жойини қайтдан эгаллайди.
23:00 - Абдураҳим Пўлат: Ҳокимиятнинг турли “ўйинларига” қарамасдан жамиятни демократиялаштириш учун ҳаракатимиз давом этаберади
Ўзбекистонда мавжуд ҳокимиятнинг ҳамма тармоқлари инқорозга юз тутгани, қонунлар мутлақо ишламасдан, мамлакат аввалги марказком функцияларини бажараётган бугунги президент маҳкамаси (аслида, идорасига бўлиши керак, чунки, маҳкама – ҳукм чиқарувчи органнинг номигина бўлолади) тарафидан бир кишининг хоҳиши асосида бошқарилаётгани ҳеч кимга сир эмас.
Мавжуд ҳокимият васваса ичида эканлиги ҳам энди кўпчиликка маълум. Мамлакат президентининг тақдири тамомийла Россия президентининг кўлида бўлиб қолгани Ўзбекистондек мамлакат учун шармандали ҳолдир. Бундай вазиятда маъсулиятни хис қилмаётган мавжуд сиёсий элита ўз миллатига нисбатан жиноят қилмоқда. Демак, миллатнинг келажаги учун маъсулиятни зиммасига олишга демократик мухолифатдан бошқа куч йўқ.
2007 йилда бўладиган президентлик сайловлари жамиятни демократиялаштириш вазифасини бажаришда мухолифат учун энг яхши имкониятдир. Бу имкониятда энг самарали шаклда фойдаланиш учун мухолифат бу сайловларда якка ва умумий номзод билан қатнашиши мутлақо зарур.
Бу масаладаги “Бирлик” Партиясининг фикри мен тарафимдан аввал “Ҳаракат” журналида, сўнгра “Озодлик” радиосида эълон қилинди.
Шуни яхши тушуниш керакки, Ўзбекистонда Марказий Осиёдаги бошқа мамлакатлардан фарқли ўлароқ, номенклатура мухолифати эмас, халқдан илдиз олган ҳақиқий демократик мухолифат бор ва у етарлича кучли. Масалан, “Бирлик” Партияси Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтиш масаласида ҳукуматни шунчалик бурчакка сиқиштириб кўйдики, ҳокимият бизни вақтинча бўлса ҳам тўхтатиш учун мавжуд қонунга ўзгартириш киритиб, рўйхатдан ўтиш учун керак бўлган партия аъзоларининг минимал сонини 5 мингдан 20 мингга чиқаришга мажбур бўлди. Бир неча ой ичида биз аъзоларимиз сонини 21 мингга чиқардик. Андижондаги воқеаларидан кейин рўйхатдан ўтиш жараёни тўхтаб қолди, аммо, биз уни яқинда келган жойидан давом эттирамиз.
Бошқа бир мисол. 2004 йилдаги парламент сайловларида қатнашиш ниятимизни билдиришимиз биланоқ, ҳокимият ўшанда ҳам қонун ўзгартирганди. Номзод кўрсатиш учун тузиладиган сайловчиларнинг ташабус гуруҳи аъзолари сони 100дан 300га чиқарилди, уларнинг мажлисларини ўтказтирмаслик учун бутун маҳаллий ҳокимиятлар ишга солинди. Шундай бўлса ҳам, 10 сайлов округидан номзод кўрсатолдик. Тўғри, ўша пайтда уларни регистация қилдириш учун кучимиз етмади, лекин, президент сайловларида ўша тажрибамиздан фойдаланиб яна ҳам илгарига кетолишимизга ишонаман.
Президентлик сайловларида ҳам ҳукумат айнан бизнинг йўлимизни тўсиш учун турли “ўйинлар” қилишини аввалдан назардан тутмоқдамиз. Мен 1-2 ой аввал сафдошларимга шундай дегандим: “Конституцияга кўра сайловлар 2007 йил декабрда бўлиши керак. Андижон воқеаларидан кейин йўқолган тезлигимизни аввалги даражаги чиқариб олиш учун етарлича вақт бор. Лекин ҳукумат бизга вақт бермаслик учун сайловларни, конституцияни бузиб бўлса ҳам, 2007 йилнинг бошида ўтказишга уринса керак. Оддий одамларни алдаш учун эса, “2000 йилнинг бошида сайланган президентнинг ваколатлари йил бошида тамом бўлишини“ рўкач қилишади”.
Ҳозир Тошкентдан, ҳукуматга яқин бир неча мустақил манбадан олинган хабарларга кўра, шундай қилиш масаласи кун тартибига олиб келинган.
Шундай бўлиши мумкин. Лекин бу бизни саросимага солмаслиги керак. Биз ўз йўлимиздан тузилган режалар бўйича кетаберамиз. Режаларимиз эса қуйидагича.
1. “Бирлик” Партияси шу кунларда бошқа партияларга мурожаат қилиб, шу йилнинг сентябрь ойигача бутун мухолифат номидан якка ва умумий номзод кўрсатиш масаласида келишиб олишга чақиради.
2. Ундан кейинги 1-2 ой ичида, яхшими ёмонми, ҳарҳолда фаолият олиб бораётган бирдан бир умуммухолифат ташкилоти бўлмиш “Давра кенгаши” доирасида умумий номзод масаласи ҳал қилинади.
3. Сўнгра бу номзод ва унинг программасини аҳолига ҳaр томонлама танитиштириш, бир неча вилоятларда бараварига сайловчиларнинг ташаббус гуруҳлари номидан мухолифат танланган якка номзодни расман кўрсатиш ва сайловларда қатнашиш жараёни ўзи йўли билан давом эттирилади.
Бу масалада мухолифатнинг бирлиги ҳал этувчи факторлардан бири бўлади. Ҳукумат турли йўллар билан бу бирликни бузишга ҳаракат қилиши табиий нарса. Шунинг учун, бўлиниш қандай натижаларга олиб келишини эслатиш мақсадида, 1989 йилда ҳукуматнинг “закази” билан “Бирлик” қандай бўлинганини кўрсатувчи “Можара” видеофильмини сайтга қўйдик. Ўша бўлинишдан тўғри хулоса чиқариб, бу сафар ҳассамизни йўқотмаслигимиз керак.
18:00 - Масхарабоз ҳокимиятнинг ҳамма органлари масхарабоз, баъзи мухолиф гуруҳлар ҳам
Демократиянинг, замонавий давлатчиликнинг асосий принципларидан бири давлат органларининг сайлов йўли билан шакллантирилишидир. Демак, сайлов комиссияларининг, хусусан Марказий Сайлов Комиссиясининг (МСК) давлат тузумидаги мавқеи беқиёс катта бўлади.
Аммо, минг афсуски, Ўзбекистонда ҳокимиятнинг масхарабозликка айланиши, унинг ҳамма органларини шу ҳолга келтирмоқда.
Қуйида Ўзбекистон Марказий Сайлов Комиссияси расмий сайтининг ўзбек ва рус саҳифаларида Конституциянинг бир моддаси қандай берилганини кўришингиз мумкин. МСКчиларнинг саводсизлигини, яъни ўзбекча матнда “ч” харфи ўрнига ҳам “ш” ишлатганларини бир четга қўйиб туринг, ўзбек ва русча матнлар бутунлай бошқа-бошқа нарсалар эканлигини қаранг.
* * * * *
XXIII Бoб. Сайлoв тизими
117-мoдда. Ўзбекистoн Республикасининг фуқарoлари вакиллик oрганларига сайлаш ва сайланиш ҳуқуқига эгадирлар. Ҳар бир сайлoвши бир oвoзга эга. Ўз xoҳиш-ирoдасини билдириш тенглиги ва эркинлиги қoнун билан кафoлатланади.
Ўзбекистoн Республикасида Президент сайлoви, ҳoкимиятнинг вакиллик oрганлари сайлoви умумий, тенг, тўғридан-тўғри сайлoв ҳуқуқи асoсида яширин oвoз бериш йўли билан ўтказилади. Ўзбекистoн Республикасининг 18 ёшга тўлган фуқарoлари сайлаш ҳуқуқига эгадирлар.
Суд тoмoнидан муoмалага лаёқатсиз деб тoпилган фуқарoлар, шунингдек oзoдликдан маҳрум этиш жoйларида сақланаётганлар сайланиши мумкин эмас ва сайлoвда қатнашмайдилар. Бoшқа ҳар қандай ҳoлларда фуқарoларнинг сайлoв ҳуқуқларини тўғридан-тўғри ёки билвoсита шеклашга йўл қўйилмайди.
Ўзбекистoн Республикаси фуқарoси бир вақтнинг ўзида иккидан oртиқ вакиллик oрганининг дэпутати бўлиши мумкин эмас.
Сайлoв ўтказиш тартиби қoнун билан белгиланади.
ГЛАВА ХХIII. ИЗБИРАТЕЛЬНАЯ СИСТЕМА
Статья 117. Граждане Республики Узбекистан имеют право избирать и быть избранными в представительные органы государственной власти. Каждый избиратель имеет один голос. Право голоса, равенство и свобода волеизъявления гарантируются законом.
Выборы Президента Республики Узбекистан, в Законодательную палату Олий Мажлиса Республики Узбекистан и Жокаргы Кенес Республики Каракалпакстан, в представительные органы государственной власти областей, районов, городов проводятся соответственно в год истечения конституционного срока их полномочий - в первое воскресенье третьей декады декабря. Выборы проводятся на основе всеобщего, равного и прямого избирательного права при тайном голосовании. Право избирать имеют граждане Республики Узбекистан, достигшие восемнадцати лет.
Члены Сената Олий Мажлиса Республики Узбекистан избираются тайным голосованием на соответствующих совместных заседаниях депутатов Жокаргы Кенеса Республики Каракалпакстан, представительных органов государственной власти областей, районов и городов из числа этих депутатов не позднее месячного срока после их избрания.
Не могут быть избранными и не участвуют в выборах граждане, признанные судом недееспособными, а также лица, содержащиеся в местах лишения свободы по приговору суда. В любых других случаях прямое или косвенное ограничение избирательных прав граждан не допускается.
Гражданин Республики Узбекистан не может быть одновременно депутатом более чем в двух представительных органах государственной власти.
Порядок проведения выборов определяется законом. (Статья в редакции Закона РУз от 24.04.2003 г. N 470-II) (См. Предыдущую редакцию)
* * * * *
МСКнинг сайтида ўзбекча матн эски Конституциянигки эканлигини ақл билан тушуниш мумкиндир, аммо, давлатнинг энг муҳим органининг сайтида ҳалигача керакли ўзгариш қилинмаганини нима билан тушунтириш лозим? Бу органларнинг амалда ишламаслиги, давлат тизимининг ҳамма тармоқлари каби масхарабозликка айлангани билан, албатта.
Энг қизиғи, балки энг ёмонидир, ҳокимиятдаги масхарабозлик мухолифатнинг баъзи гуруҳларига ҳам ўтиб бормоқда. Мана биргина мисол.
“Эрк” партиясининг халқ ичида секин аста “53-54”-чилар гуруҳи деб танилишга бошланган Салой Мадаминов/Отаназар Орипов фракцияси ўз Марказий Кенгаши тарафидан Салой Мадаминов президентликка номзод қилиб кўрсатилганини эълон қилди. Ваҳолангки, Ўзбекистон президенти сайлови ҳақидаги қонуннинг 24-чи моддасига кўра, президентликка номзодлар партияларнинг юқори органлари, яъни қурултойлари тарафидан кўрсатилади.
Аввал тўғридан тўғри террорчиликка қўл урган, кейинчалик Толибон билан ҳамкорлик қилишгача борган бу “демократлар” учун қонунлар бир тийин, улар қонунларни тан олишмаса ҳам керак. Аммо, Ўзбекистонда президентлик лавозими ўзбек қонунлари билан киритилган. Демак, “53-54”-чилар баъзи қонунларни тан олишлар эканда, ҳарҳолда.
Хуллас, мухолифат ҳам масхаралашмоқда.
Шу кунларда “Озодлик” ва ББС радиосининг ўзбек хизматлари ўзини “Серқуёш Ўзбекистоним” коалициясининг координатори деб атаётган Нодира Ҳидоятов билан суҳбатлар ўтказдилар. Аввал “Озод деҳқонлар” партиясини омон-эсон йўқ қилиш нуқтасига олиб келгач, сўнгра шу йўқ бўлиб бўлган партия асосида бир неча кишини тўплаб, уни коалиция деб атайбошлаган Нигора Ҳидоятованинг синглиси бўлмиш Нодиранинг озодликка чиққанидан ўзини бахтли сезаётганини тушуниш қийин эмас. Қолаберса, бир аёлнинг болалари бағрига қайтиб келиши ҳар бир инсонни қувонтиради.
Лекин, Нодира ва Нигора Ҳидоятовалар ўзбек мухолифати ичида фаолият олиб борганлари сабабли, уларнинг тақдирига сиёсий нуқтаи назардан қарашга мажбурмиз.
Маълумки, бу партия ўтган асрнинг 90-йилларида “Бирлик”нинг асосчиларидан бўлмиш ҳозир раҳматли профессор Олим Каримов томонидан ташкил этилган, сўнгра ҳукуматнинг тазйиқлари остида фаолиятини тўхтатган эди. 2003 йилда тўсатдан бу партиянинг ҳаётга қайтиши кўп одамларни ҳайрон қолдирди. Лекин партиянинг Қурултойида қатнашган Олим Каримов бу сиёсий ташкилотнинг раиси қилиб Ўзбекистон Олий судининг собиқ раиси, собиқ Адлия вазири, ҳозир сиёсий қочоқ мақоми билан АҚШда яшаётган Муҳаммадбобир Маликов сайланишини билдиргач, бу партиянинг келажаги ишончли қўлларда эканлигига ҳар ким ишонишга ҳаракат қилди. Аммо, реал ҳаёт бошқа йўлдан кетди.
Муҳаммадбобир Маликов узоқда бўлгани учун партия опа-сингилларнинг қўлида қолди. Сиёсий тажрибаси бўлмаган Нигора ва Нодира ўз вақтида хатоларини тушуниб етмадилар ва боши берк кўчага кириб қолганларининг сабабини бошқалардан қидириш йўлига ўтиб, партия раиси билан алоқаларини кесдилар, секин аста партияни ўз томорқаларига айлантирдилар. Партия раисининг назокат билан уларга таъсир ўтказиш ҳаракатлари ҳам зое кетди.
Ўша кунларда Центразия сайтида эълон қилинган интервьюсида Муҳаммадбобир Маликов партия хато йўналишга кетганини гапирар экан, жуда очиқ шаклда бўлмаса ҳам, бу оп-сингиллар ўзбек хавфсизлик хизматининг тузоғига тушгани ва партия ҳалокат томон олиб кетилаётганига имо-ишора қилди. Аммо Нигора ва Нодира бу огоҳлантиришларни тушунадиган даражада зукко эмасларди.
Хуллас, партия йўқ қилинди, ҳукуматнинг истагани бўлди. Энди опа-сингиллар бутун мухолифатни обрўсизлантириш масаласида топшириқларни бажаришарди. Улар дунё кезиб олди-қочди гаплар билан ўзларини кўрсатишни касб қилиб олдилар. Афтидан, улар ўзлари кириб қолган йўлдан қандай чиқишни ҳам билмасдилар.
Санжар Умаров ва Нодиро Ҳидоятованинг қамоққа олиниши ва театр спектакли тусида судланиши, кейин Нодиранинг озод қилиниши юқоридан ёзилган сценарий бўйича бўлаётганига энди ҳеч ким шубҳа қилмасди.
Номи қайд этилган радиоларда Нодиранинг гапларини эшитган одам лол бўлиши керак. Сўнгги ойларда айнан ўша радиоларда халқ қаҳрамонига айлантирилган одамнинг сўзларига қаранг: “Сизга ҳозир суд тўғри ëки нотўғри иш тутди, деб айта олмайман. Чунки бу суд ва унга нисбатан ўз ҳурматимизни билдиришимиз лозим”. Кўриниб турибдики, суднинг қарори тўғри эканлиги феълан тан олинмоқда. Қайси мухолифатчи бу режим томонидан судланиб, уни тан олганди? Ҳеч ким. Радиодаги журналистларнинг сиёсий саводи бўлганда эди, қолган саволларни шу йўналишда беришлари керак эди.
Нодиранинг “Агар мен жамоат иши билан шуғулланадиган бўлсам, мен эса албатта шуғулланаман, у ҳолда ўз ишимга профессионал ëндашаман... Биз қайси давлатда фаолият юритмайлик, ундаги қонун ва қоидалар билан ҳисоблашишимиз керак”. деган сўзларига эътибор берайлик.
Нодира профессионалга айланиши учун бир партия йўқ қилиниши керак эканда. ББС ва “Озолдик” тарафидан мухолифат лидерига айлантирилган Нодира қонун ва қоидаларга амал қилиш кераклигини энди тушунибди-да? Радиолар бу ҳақда савол бериш кераклигини ҳам тушунишмади. Яхши ҳамки, бу интервьюларни дунёда ҳеч ким эшитмайди. Бўлмаса, бу - мухолифатнинг шармандали куни бўлган бўларди. Нодиранинг “бизда музокаралар столига ўтириш ҳеч қачон кеч эмас” деган гаплари комментарий талаб қилмайди. Опа-синиллар ким тарафида эканликларини очиқ кўрсатишга бошладилар.
Бу оп-сингиллар масаласида энди ортиқча гапиришнинг ҳам кераги йўқ. Аммо, “Бирлик”чи Олим Каримовнинг ишини бунга лойиқ одамлар давом эттириши кераклигига ҳам ҳеч кимда шубҳа йўқ.
Ишонамизки, Муҳаммадбобур Маликовнинг ўзи бу ишга бошчилик қилади ва “Озод деҳқонлар” партияси яқин вақтда мухолифат сафларида ўз жойини қайтдан эгаллайди.
23:00 - Абдураҳим Пўлат: Ҳокимиятнинг турли “ўйинларига” қарамасдан жамиятни демократиялаштириш учун ҳаракатимиз давом этаберади
Ўзбекистонда мавжуд ҳокимиятнинг ҳамма тармоқлари инқорозга юз тутгани, қонунлар мутлақо ишламасдан, мамлакат аввалги марказком функцияларини бажараётган бугунги президент маҳкамаси (аслида, идорасига бўлиши керак, чунки, маҳкама – ҳукм чиқарувчи органнинг номигина бўлолади) тарафидан бир кишининг хоҳиши асосида бошқарилаётгани ҳеч кимга сир эмас.
Мавжуд ҳокимият васваса ичида эканлиги ҳам энди кўпчиликка маълум. Мамлакат президентининг тақдири тамомийла Россия президентининг кўлида бўлиб қолгани Ўзбекистондек мамлакат учун шармандали ҳолдир. Бундай вазиятда маъсулиятни хис қилмаётган мавжуд сиёсий элита ўз миллатига нисбатан жиноят қилмоқда. Демак, миллатнинг келажаги учун маъсулиятни зиммасига олишга демократик мухолифатдан бошқа куч йўқ.
2007 йилда бўладиган президентлик сайловлари жамиятни демократиялаштириш вазифасини бажаришда мухолифат учун энг яхши имкониятдир. Бу имкониятда энг самарали шаклда фойдаланиш учун мухолифат бу сайловларда якка ва умумий номзод билан қатнашиши мутлақо зарур.
Бу масаладаги “Бирлик” Партиясининг фикри мен тарафимдан аввал “Ҳаракат” журналида, сўнгра “Озодлик” радиосида эълон қилинди.
Шуни яхши тушуниш керакки, Ўзбекистонда Марказий Осиёдаги бошқа мамлакатлардан фарқли ўлароқ, номенклатура мухолифати эмас, халқдан илдиз олган ҳақиқий демократик мухолифат бор ва у етарлича кучли. Масалан, “Бирлик” Партияси Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтиш масаласида ҳукуматни шунчалик бурчакка сиқиштириб кўйдики, ҳокимият бизни вақтинча бўлса ҳам тўхтатиш учун мавжуд қонунга ўзгартириш киритиб, рўйхатдан ўтиш учун керак бўлган партия аъзоларининг минимал сонини 5 мингдан 20 мингга чиқаришга мажбур бўлди. Бир неча ой ичида биз аъзоларимиз сонини 21 мингга чиқардик. Андижондаги воқеаларидан кейин рўйхатдан ўтиш жараёни тўхтаб қолди, аммо, биз уни яқинда келган жойидан давом эттирамиз.
Бошқа бир мисол. 2004 йилдаги парламент сайловларида қатнашиш ниятимизни билдиришимиз биланоқ, ҳокимият ўшанда ҳам қонун ўзгартирганди. Номзод кўрсатиш учун тузиладиган сайловчиларнинг ташабус гуруҳи аъзолари сони 100дан 300га чиқарилди, уларнинг мажлисларини ўтказтирмаслик учун бутун маҳаллий ҳокимиятлар ишга солинди. Шундай бўлса ҳам, 10 сайлов округидан номзод кўрсатолдик. Тўғри, ўша пайтда уларни регистация қилдириш учун кучимиз етмади, лекин, президент сайловларида ўша тажрибамиздан фойдаланиб яна ҳам илгарига кетолишимизга ишонаман.
Президентлик сайловларида ҳам ҳукумат айнан бизнинг йўлимизни тўсиш учун турли “ўйинлар” қилишини аввалдан назардан тутмоқдамиз. Мен 1-2 ой аввал сафдошларимга шундай дегандим: “Конституцияга кўра сайловлар 2007 йил декабрда бўлиши керак. Андижон воқеаларидан кейин йўқолган тезлигимизни аввалги даражаги чиқариб олиш учун етарлича вақт бор. Лекин ҳукумат бизга вақт бермаслик учун сайловларни, конституцияни бузиб бўлса ҳам, 2007 йилнинг бошида ўтказишга уринса керак. Оддий одамларни алдаш учун эса, “2000 йилнинг бошида сайланган президентнинг ваколатлари йил бошида тамом бўлишини“ рўкач қилишади”.
Ҳозир Тошкентдан, ҳукуматга яқин бир неча мустақил манбадан олинган хабарларга кўра, шундай қилиш масаласи кун тартибига олиб келинган.
Шундай бўлиши мумкин. Лекин бу бизни саросимага солмаслиги керак. Биз ўз йўлимиздан тузилган режалар бўйича кетаберамиз. Режаларимиз эса қуйидагича.
1. “Бирлик” Партияси шу кунларда бошқа партияларга мурожаат қилиб, шу йилнинг сентябрь ойигача бутун мухолифат номидан якка ва умумий номзод кўрсатиш масаласида келишиб олишга чақиради.
2. Ундан кейинги 1-2 ой ичида, яхшими ёмонми, ҳарҳолда фаолият олиб бораётган бирдан бир умуммухолифат ташкилоти бўлмиш “Давра кенгаши” доирасида умумий номзод масаласи ҳал қилинади.
3. Сўнгра бу номзод ва унинг программасини аҳолига ҳaр томонлама танитиштириш, бир неча вилоятларда бараварига сайловчиларнинг ташаббус гуруҳлари номидан мухолифат танланган якка номзодни расман кўрсатиш ва сайловларда қатнашиш жараёни ўзи йўли билан давом эттирилади.
Бу масалада мухолифатнинг бирлиги ҳал этувчи факторлардан бири бўлади. Ҳукумат турли йўллар билан бу бирликни бузишга ҳаракат қилиши табиий нарса. Шунинг учун, бўлиниш қандай натижаларга олиб келишини эслатиш мақсадида, 1989 йилда ҳукуматнинг “закази” билан “Бирлик” қандай бўлинганини кўрсатувчи “Можара” видеофильмини сайтга қўйдик. Ўша бўлинишдан тўғри хулоса чиқариб, бу сафар ҳассамизни йўқотмаслигимиз керак.
18:00 - Масхарабоз ҳокимиятнинг ҳамма органлари масхарабоз, баъзи мухолиф гуруҳлар ҳам
Демократиянинг, замонавий давлатчиликнинг асосий принципларидан бири давлат органларининг сайлов йўли билан шакллантирилишидир. Демак, сайлов комиссияларининг, хусусан Марказий Сайлов Комиссиясининг (МСК) давлат тузумидаги мавқеи беқиёс катта бўлади.
Аммо, минг афсуски, Ўзбекистонда ҳокимиятнинг масхарабозликка айланиши, унинг ҳамма органларини шу ҳолга келтирмоқда.
Қуйида Ўзбекистон Марказий Сайлов Комиссияси расмий сайтининг ўзбек ва рус саҳифаларида Конституциянинг бир моддаси қандай берилганини кўришингиз мумкин. МСКчиларнинг саводсизлигини, яъни ўзбекча матнда “ч” харфи ўрнига ҳам “ш” ишлатганларини бир четга қўйиб туринг, ўзбек ва русча матнлар бутунлай бошқа-бошқа нарсалар эканлигини қаранг.
* * * * *
XXIII Бoб. Сайлoв тизими
117-мoдда. Ўзбекистoн Республикасининг фуқарoлари вакиллик oрганларига сайлаш ва сайланиш ҳуқуқига эгадирлар. Ҳар бир сайлoвши бир oвoзга эга. Ўз xoҳиш-ирoдасини билдириш тенглиги ва эркинлиги қoнун билан кафoлатланади.
Ўзбекистoн Республикасида Президент сайлoви, ҳoкимиятнинг вакиллик oрганлари сайлoви умумий, тенг, тўғридан-тўғри сайлoв ҳуқуқи асoсида яширин oвoз бериш йўли билан ўтказилади. Ўзбекистoн Республикасининг 18 ёшга тўлган фуқарoлари сайлаш ҳуқуқига эгадирлар.
Суд тoмoнидан муoмалага лаёқатсиз деб тoпилган фуқарoлар, шунингдек oзoдликдан маҳрум этиш жoйларида сақланаётганлар сайланиши мумкин эмас ва сайлoвда қатнашмайдилар. Бoшқа ҳар қандай ҳoлларда фуқарoларнинг сайлoв ҳуқуқларини тўғридан-тўғри ёки билвoсита шеклашга йўл қўйилмайди.
Ўзбекистoн Республикаси фуқарoси бир вақтнинг ўзида иккидан oртиқ вакиллик oрганининг дэпутати бўлиши мумкин эмас.
Сайлoв ўтказиш тартиби қoнун билан белгиланади.
ГЛАВА ХХIII. ИЗБИРАТЕЛЬНАЯ СИСТЕМА
Статья 117. Граждане Республики Узбекистан имеют право избирать и быть избранными в представительные органы государственной власти. Каждый избиратель имеет один голос. Право голоса, равенство и свобода волеизъявления гарантируются законом.
Выборы Президента Республики Узбекистан, в Законодательную палату Олий Мажлиса Республики Узбекистан и Жокаргы Кенес Республики Каракалпакстан, в представительные органы государственной власти областей, районов, городов проводятся соответственно в год истечения конституционного срока их полномочий - в первое воскресенье третьей декады декабря. Выборы проводятся на основе всеобщего, равного и прямого избирательного права при тайном голосовании. Право избирать имеют граждане Республики Узбекистан, достигшие восемнадцати лет.
Члены Сената Олий Мажлиса Республики Узбекистан избираются тайным голосованием на соответствующих совместных заседаниях депутатов Жокаргы Кенеса Республики Каракалпакстан, представительных органов государственной власти областей, районов и городов из числа этих депутатов не позднее месячного срока после их избрания.
Не могут быть избранными и не участвуют в выборах граждане, признанные судом недееспособными, а также лица, содержащиеся в местах лишения свободы по приговору суда. В любых других случаях прямое или косвенное ограничение избирательных прав граждан не допускается.
Гражданин Республики Узбекистан не может быть одновременно депутатом более чем в двух представительных органах государственной власти.
Порядок проведения выборов определяется законом. (Статья в редакции Закона РУз от 24.04.2003 г. N 470-II) (См. Предыдущую редакцию)
* * * * *
МСКнинг сайтида ўзбекча матн эски Конституциянигки эканлигини ақл билан тушуниш мумкиндир, аммо, давлатнинг энг муҳим органининг сайтида ҳалигача керакли ўзгариш қилинмаганини нима билан тушунтириш лозим? Бу органларнинг амалда ишламаслиги, давлат тизимининг ҳамма тармоқлари каби масхарабозликка айлангани билан, албатта.
Энг қизиғи, балки энг ёмонидир, ҳокимиятдаги масхарабозлик мухолифатнинг баъзи гуруҳларига ҳам ўтиб бормоқда. Мана биргина мисол.
“Эрк” партиясининг халқ ичида секин аста “53-54”-чилар гуруҳи деб танилишга бошланган Салой Мадаминов/Отаназар Орипов фракцияси ўз Марказий Кенгаши тарафидан Салой Мадаминов президентликка номзод қилиб кўрсатилганини эълон қилди. Ваҳолангки, Ўзбекистон президенти сайлови ҳақидаги қонуннинг 24-чи моддасига кўра, президентликка номзодлар партияларнинг юқори органлари, яъни қурултойлари тарафидан кўрсатилади.
Аввал тўғридан тўғри террорчиликка қўл урган, кейинчалик Толибон билан ҳамкорлик қилишгача борган бу “демократлар” учун қонунлар бир тийин, улар қонунларни тан олишмаса ҳам керак. Аммо, Ўзбекистонда президентлик лавозими ўзбек қонунлари билан киритилган. Демак, “53-54”-чилар баъзи қонунларни тан олишлар эканда, ҳарҳолда.
Хуллас, мухолифат ҳам масхаралашмоқда.
