21 August 2005
03:00 -
23:00 - Fарбдан икки хорижликнинг фикрлари режим таргиботчилари жонига оро кирди
21:30 - Адхам Мухиддинов милициядаги «ихтиёрий» сухбатдан кутилиб келди
21:00 - Кўкон милицияси «Давра Кенгашининг» Фаргона вилоят бўлими мажлисини ўтказтирмади
- Ўзбеки
23:00 - Fарбдан икки хорижликнинг фикрлари режим таргиботчилари жонига оро кирди
Андижон вокеалари содир бўлганига 3 ойдан хам ошиб кетдики, Ўзбекистон ОАВлари бу вокеалар террорчилар томонидан амалга оширилди деган эски дийдиёсини давом эттирмокда. Мазкур иддаони тасдиклашда Лондон университетининг Шаркшунослик институти профессори Ширин Акинернинг Андижон вокеалари бўйича тайёрлаган ва баёни ўтган ойнинг 3-ўнкунлигида Ўзбекистон матбуотида эълон килинган, шунингдек, Америка-Ўзбекистон Савдо палатаси президенти Жеймс Корнэллнинг АКШ Давлат котиби Кондолиза Райсга йўллаган ва 16 августда “Халк сўзи“, сўнгра республиканинг бошка газеталари томонидан чоп этилган мактуби Ўзбекистон хукумати таргиботчилари жонига оро кирди. Хусусан “Ўзбекистон“ ва “Ёшлар“ телеканаллари бу хорижий “холис“ларнинг фикрларига кўп тўхталди ва уларни шархлашни давом эттирмокда.
Ш. Акинер Ўзбекистон хукумати томонидан Андижонга уюштирилган сафарида “бу харакатлар ижтимоий-иктисодий сабаблар туфайли юзага келганини тасдикловчи бирорта далил тополмагани“ни маъруза килар экан, ўзининг тахмин ва фаразларига асосланиб, улар “тинч ахоли томонидан ташкил этилган намойиш эмас, балки муайян даражада харбий тайёргарликка эга куролланган кимсалар уюштирган харакатдир“ деган хато хулоса ясайди ва х.к.
Ж.Корнэлл эса ўз ташкилоти манфаати (эхтимол, ўз шахсий манфаати) дан келиб чикиб, Ўзбекистон хукуматининг Андижон вокеалари бўйича ўзи олиб бораётган “хар томонлама текширувларни инкор этмаслик“ка даъват килади, АКШ хукуматига “Ўзбекистон хукумати билан янги мулокотлар ташаббусини олиб чикишни“ маслахат беради. Унга кўра, Вашингтондаги Марказий Осиё ва Кавказ институти томонидан нашр этилган “Андижондаги зўравонлик“ тадкикий асаридаги маълумотлар “Андижон вокеалари Ўзбекистон ташкарисидан кўмак олиб, ўргатилган жангариларнинг харбий хуружи бўлгани тўгрисидаги Ўзбекистон хукумати ахборотини бир кадар тасдиклар“ эмиш.
Шуни таъкидлаш зарурки, Fарб мамлакатларидан Ўзбекистон хукумати учун Андижон вокеалари юзасидан хозирча ушбу икки “адвокат“дан бўлак химоячи топилгани йўк. Топилиши хам даргумон бўлса керак. Хар доим Каримов режимига адвокатлик килиши билан танилган Вашингтондаги Марказий Осиё ва Кавказ институтининг (исми юкорида хам тилга олинган бу институт, аслида, оддий кафедра каби бир муассасадир) директори жаноб Старр хам Андижон вокеалари хусусида эхтиётлик килаётгании диккатга сазовордир.
21:30 - Адхам Мухиддинов милициядаги «ихтиёрий» сухбатдан кутилиб келди
Аввалги хабаримиздан маълумки, «Бирлик»нинг Фаргона вилояти бўйича лидери Адхам Мухиддинов бугун эрталаб шахар миршабхонасига чакирув бўйича кетганича уйига кайтмаган, сафдошлари билан аввалдан келишилган учрашувга келмаган эди.
Хозир уйига кайтиб келган Адхам Мухиддиновнинг ўзидан олинган маълумотга карганда, у билан кун бўйи шахар ички ишлар бошкармасининг жиноий кидурув бўлими рахабари «сухбат» ўтказган. Адхам кечкурунгача миршабхонада ўз ихтиёри билан колганини таъкидлаётган бўлса хам, уни ихтиёрий-мажбурий ушлаб туришганига шубха йўк.
Миршаблар унга хозирги огир вазяитда турли тадбирлар, хатто мажлислар хам ўтказмаслик лозимлигини уктиришга харакат килишган.
Бошка мухолифатчиларга карши одатга айланган дўк-пўписалардан бошка тазйик ўтказилмаган.
21:00 - Кўкон милицияси «Давра Кенгашининг» Фаргона вилоят бўлими мажлисини ўтказтирмади
Бугун Кўкон шахрида «Давра Кенгашининг» шу вилоятдаги фаоллари тўпланиб, 2007 йилда бўладиган президент сайловлари арафасида мухолифат партияларининг тактика ва стратегиясини белгилаш хусусида гаплашиб олишни режалаштиргандилар. Кеча кечкурун «Бирлик» партиясининг раиси Абдурахим Пўлат мажлис ташаббусчиси, «Бирлик»нинг Фаргона вилоят ташкилоти раиси Адхам Мухиддинов билан телефонда гаплашганда, у эртага эрталаб соат 7:30 га шахар милициясига чакирилгани, у билан Ички ишлар бўлимининг бошлиги гаплашмокчи эканлигини айтганди.
Бугун эрталаб учрашувга чикиб кетган Адхам, уйидагиларининг айтишича, кечкурун соат 6 да хам хали уйига кайтмаган. Сафдошлари билан учрашувга хам келмаган. Демак, уни милицияда ушлаб туришибди. Маълум бўлишича, мажлисга катнашимокчи бўлган «Эрк» ва «Озод деконлар» партияларининг вакилларига хам махалла миршаблари ва махалла посбонлари дўк-пўписа килиб, хеч каерга бормасликка даъват килганлар.
Адхам Мухиддинов ва бошка мухолифатчиларга нима бўлгани хакида бошка тафсилотли маълумот тўплаш имкони бўлмади, аммо, бу йўналишда ишимиз давом этади, деб хабар берди мухбиримиз.
Ўзбекистонлик кочкинлар Россия-Ўзбекистон чегарасидан ўтказилмади
Ўкраинада сиёсий кочок макоми олиш ниятида Москва оркали Киевга келаётган 4 оила (жаъми 18 киши) Россия-Украина чегеарасида ушланган. Украина тарафи уларни ўз худудига кўймасликка карор килган. Хозир улар Брянск шахрида турибдилар. Уларнинг ичида 1990 йидан бери «Бирлик» аъзоси, сўнгги йилларда «Эзгулик» жамиятининг хам фаоли бўлган кўконлик Анвар Каримов ва унинг оиласи бор.
20:00 - «Бирлик» фаолларидан бири озод килинди
Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг давлат тузумига карши жиноят хакидаги катор моддалари (158-, 159 ва 244-моддалар) билан айбланаётган «Бирлик» Партиясининг Мархамат туман кенгаши котиби, Халкаро инсон хукуклари комитети фаоли Мухаммадкодир Отахонов дастлабки терговнинг карорига кўра 19 август куни хибсдан озод килинди. Шу йилнинг июнида Фаргона вилояти прокуратураси санкциясига кўра, жиноят иши кўзгатилиб, эхтиёт чораси сифатида камокка олинган Мухаммадкодир Отахоновнинг хозирда мажбурий равишда Мархаматга юборилган. Унинг ўзи билан богланиш имкони бўлмади.
Халкаро инсон хукуклари комитети раиси Марат Зохидовнинг таъкидлашича, Мухаммадкодирнинг соглигига заха етмаган, бошка сафдошларнинг такдири борасида эса маълумотга эга эмаслигини айтган. Отахонов ишида адвокат сифатида иштирок этаётган Сухроб Исмоиловнинг хизмат сафарида эканлиги боис унга нисбатан кўлланилган эхтиёт чораси хамда жиноят иши борасида юкори инстанцияларга шикоят килиш масаласи ойдинлашмади.
Бу хусусда пресс-релиз таркатган «Эзгулик» жамияти бошка камалганлар хам, уларнинг хаммаси «Бирлик» фаоллари, шу шаклда озод килинишига умид билдирди.
Журналистларнинг огзи мойланди
Кеча (20 август) Кашкадарё вилояти хокими Нуриддин Зайниев вилоятнинг сўлим "Мингчинор" масканида республика оммавий ахборот воситаларида фаолият юритаётган кашкадарёлик журналистларни тўплаб, зиёфат берди. "Мен тугилган юрт" номли мазкур тадбир ташкилотчилари хар бир журналистга 200 000 сўмлик пластик карточка хамда 50 000 сўм микдорида накд пул улашиб, каламкашларнинг кўнглини олди.
Вилоятда иш хаклари, ижтимоий таъминланмаган ногиронларнинг кўплигига карамай республика оммавий ахборот воситалари ходимларига улашишга маблаг топган уддабурон хокимнинг бу ишини аксарият журналистлар олкишлашмокда. Энди газета-журнал ва радио-телевидение чикишларида тотли зиёфатнинг таъми урган макола ва эшиттиришлар яна хам кўпрок чика бошласа ажабмас, дейди мухбиримиз.
9:00 - Абдурахим Пўлатнинг 1991 йил 19 августда бошланган вокеаларга доир хотиралари (3- кисм)
21 август куни ГКЧПнинг маглубияти аник бўлиб колганди. Шу сабабли, бизни ушлаб камашса, ГКЧПнинг умри бир хафтадан ошмаслиги хусусидаги тахминларимиздан хам хисобга олса, камокхонада кўп вакт колмаслигимизни жуда яхши билардик. Бироз камокхонадан ўтириб чикиш бизни кахрамонга айлантиришни хам тушунардик. Аммо, одамнинг табиати шундай эканки, мана хозир бизни камокка олиб кетишларини кутамиз деб ўтира олмас экан. Биз хам ўтира олмадик ва шу ердаги дўстимизнинг автомобилига ўтириб, кочишга карор килдик. Дўстимиз машинасининг моторини ишлатиб, машина эшикларини очиб ўтирди. Биз тезда бинодан чикиб машинага ўтирдик ва йўлга чикдик. Каршимиздаги кўп каватли бинонинг 2 йўлагидан (подъездидан) бир неча одам югуриб чикканда, бизни назорат килувчилар шулар эканлигини фахмладик. Улар хам машиналари билан оркамиздан кетишди.
Вокеа Юнусободдаги машхур Универсамнинг диагонал бўйича каршисидаги бурчакда, Чимкент тракти ва Ишчилар шахарчасига кетадиган катта кўчанинг чоррахасига якин жойда бўлмокда эди. Биз (шофердан ташкари мен, Пўлат Охунов ва Миролим Одилов) Ишчилар шахарчаси тарафга кетдик. Бизни таъкиб килувчилар хам оркамиздан келишарди. Уста Ширин кўчасига якинлашганда бир бурилиш бор эди, машинамиз бурилиши билан биз Миролим билан тезда машинадан тушиб колдик, шофер билан Пўлатжон катта тезликда йўлни давом эттиришди. Пўлатжонга «Сизга депутат сифатида барибир тегишмайди, Москвагада учрашамиз» дейишга улгурдик, халос ва кичкина кўчаларга кириб кетдик. Пайкадикки, бизни кузатиб келаётганлар Пўлатжонларнинг машинаси оркасидан кетишди.
Бир ердан Миролим телефон килиб, укасини чакирди, у бироздан кейин машинасида етиб келди ва бизни Чимкентга олиб кетди. Чимкентга бориш учун Тошкент халка йўлидан чикаберишда ва Черняевка олдидаги ДАИ постлари олдидан ўтишимиз керак эди. У ерлардан биз яёв дала оркали ўтдик ва келишилган ерда яна машинага ўтирдик. Ўша тарафларда Миролимнинг бир кариндоши шу куни тўй муносабати билан эрталаб ош берган экан, унга кеч колган бўлсак хам кирганимиз ва колган ошдан еб кетганимиз хам эсимда.
Тушдан кейин, балки кечга якин, Чимкентга етиб келдик ва аэропортдаги телевизор оркали Горбачевнинг Ялтадан кайтиб келиши хакидаги репортажни хам кўрдик. Хуллас, ГКЧП тамом бўлганди.
Шундай бўлса хам биз Москвага кетишга карор килдик. СССРда энги давр бошланаётганини тушунардик, асосий вокеалар Москвада бўлаётгани учун ўша ерда бўлишимиз, у ерлик демократлар билан келажак ишларини маслахатлашишимиз керак, деб хисобладик.
Ўша куни кечаси Москвага етиб келдик. Пўлат Охунов хам бу ерга келиб депутатлар учун ажратилган «Москва» мехмонхонасида тўхтаган эди. Унинг депутат сифатидаги расмий ёрдамчиси бўлганимиз учун биз хам шу ерга жойлашдик.
Эртаси эрталаб Калинин проспектидаги баландкават бинолардан бирига келдик. Бу ерда СССР Олий Советининг комитетлари жойлашган эди. Кўплаб депутатлар билан учрашдик. Хамма ГКЧП устидан козонилган галаба кайфи остида эканлигини гапириб ўтирмаса хам бўлади. Кўпчилик депутатлар ГКЧПни очикдан очик кўллаган республика Ўзбекистон ва унинг президенти Каримов бўлганини газаб билан тилга олишди. Биз ўзбек демократларининг, хусусан «Бирлик»нинг позицияси, унинг Баёноти билан хаммани таништирдик, ўзимиз билан бўлган вокеаларни ках-кахалар остида гапириб бердик.
Кейин шахар кўчаларини айлангани чикдик. Шахар маркази худди байрам кунларидек говжум эди. Калинин проспектининг бошланиш жойида Калининнинг хайкалини демонтаж килишаётгани, Лубянка майдонида эса, КГБ биноси олдидаги Дзержинскийнинг хайкалини бўйнидан трос билан боглаб кран билан ўз жойидан олиб ташлашаётганининг гувохи бўлдик.
Хаёлимга Буюк Франция инкилоби давомида монархиянинг рамзи бўлмиш Бастиялия кўзголончилар томонидан кўлга олингач, у бузиб ташлангани келди. Тарихдан маълумки, монархиянинг охирги йиллари Бастилияда биргина махбус сакланган экан. Шундай бўлса хам, уни монархиянинг рамзи сифатида бузишган. Конли совет тузумининг рамзи бўлмиш КГБнинг биноси билан эса, хеч кимнинг иши йўк эди. Ха, дедим, ичимда, хозир 20 аср, 18-чи эмас, рамзларни бузишдек вандализм бўлмаётгани тўгри нарса.
Москвада бир неча кун бўлдик. Шу кунларда бизнинг ташаббуcимиз билан бир-икки ой аввал таъсис этилган, ўзбек ва рус тилларида чикиши режалаштирилган «Мустакил хафталик» газетаси Россиянинг тегишли министрлигида рўйхатга олинди. Ўша пайтда ошкораликнинг рамзига айланган «Комсомольская правда» газетасида ГКЧП кунлари Ўзбекистонда бўлган вакеаларни ёритувчи макола чикаришга эришдик.
Таббий, хар куни Тошкетга телефон килиб, у ерда бўлаётган вокеалар хусусида сафдошларимиздан хабар олиб турдик. Янглишмасам, 25 август куни (балки 26-чидир) Тошкентда Ўзкомпартия Марказкомининг пленуми бўлгани ва пленумда нутк сўзлаган Ислом Каримов Ўзбекистонда демократияни ривожлантириш хакида ваъзхонлик килиб, «Эрк» партиясини рўйхатга олиш учун карор килганларини гапирганини ўргандик. Бу хабар хакикатга канчалик якин эканлигини тахмин килиб ўтиргандан кўра, партия раиси Салай Мадаминовга телефон килганимиз яхши, дедим мен ва шахсан ўзим у билан телефонда гаплашдим. У бу гапларнинг тўгри эканлиги, Каримов демократик ўзгаришлар килишга катъий киришгани, ўзига маълум бўлишича, Каримов факат «Эрк»ни эмас, «Бирлик»ни хам рўйхатга олишни гапирганини айтди.
Шундан кейин мен Марказкомнинг аъзоси бўлган бир кариндошимга телефон килдим. Унинг айтишича, Каримов «Эрк» партиясини рўйхатга олишни гапирганда, залдан бир одам «Бирлик-чи?» деб лукма ташлаган экан, Каримов газаб билан «Мен бундай ташкилотни билмайман» деб масалага нукта кўйибди.
Айнан шу куни, «Тошкент окшоми» газетасида хеч кимнинг эътиборини тортмаган бир кичик эълон хам берилган. Унинг маъноси шундай: «Бугун Тошкент шахар суди Куйбишев район судининг фукаролар Абдурахим Пўлатов ва Миролим Одиловларга нисбатан 20 августда чикарган маъмурий хукмини бекор килди». Айнан шундай. Бу фукаролар кимлиги, уларга нсбатан нима учун ва кандай хукм чикарилгани мутлако тилга олинмаган.
Хуллас, 19 август фитнаси билан бошланган тарихий вокеалар натижаасида СССР кулади, хамма республикaлар катори Ўзбекистон хам мустакил бўлди. 4 ёки 5 сентябрь куни (бу кунни «эрк»чилар аник билишади) Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасига кираберишда мени «Бирлик»нинг асосчиларидан Дадахон Хасан ва «Эрк» газетасининг Бош мухаррири Иброхим Хаккул тўхтатишди ва кўлларидаги хозиргина Адлия вазирлигидан олиннган «Эрк» партиясининг расман рўйхатдан олингани хусусидаги гувохномани кўрсатиб, шундай дейишди: «Асосий максадимиз мустакиллик эди, мана унга эришдик. Каримовнинг ўзи демократия учун йўл очиб бормокчи. Унга карши курашни тўхтатайлик. Сиз хам шу йўлга ўтинг».
Мен 1990 йилнинг охирида ёзилган «Ўзбекистон мустакил диктатура бўсагасида» номли маколамда «Агар демократлар бунинг олдини олмасалар, Ўзбекистон мустакилликкка эришгач, унда Сталин типидаги режим ўрнатилади. 30-чи йилларнинг фожеаси такрорланиб, халк яна ўз конига ботирилaди. Аммо, бу сафар буни ўзимизнинг коммунистлар киладилар» деб ёзган эдим.
Минг афсуски, бу башорат килинган, тахмин килинган вокеалар хакикатга айланди. Андижон вокеаларигача ўнлаб бегунох одамларнинг ёстиги куритилган бўлса, Андижонда миллатимиз ўз конига ботирилди. Номинигина ўзгартириб олган ўз коммунистларимиз томонидан ботирилди.
Яна бир минг афсуски, бундан 14 йил аввал айни шу кунларда СССР демократларининг галабаси билан бошланган вокеалар бизни Андижондаги оммавий киргинликка олиб келди.
Андижон вокеалари содир бўлганига 3 ойдан хам ошиб кетдики, Ўзбекистон ОАВлари бу вокеалар террорчилар томонидан амалга оширилди деган эски дийдиёсини давом эттирмокда. Мазкур иддаони тасдиклашда Лондон университетининг Шаркшунослик институти профессори Ширин Акинернинг Андижон вокеалари бўйича тайёрлаган ва баёни ўтган ойнинг 3-ўнкунлигида Ўзбекистон матбуотида эълон килинган, шунингдек, Америка-Ўзбекистон Савдо палатаси президенти Жеймс Корнэллнинг АКШ Давлат котиби Кондолиза Райсга йўллаган ва 16 августда “Халк сўзи“, сўнгра республиканинг бошка газеталари томонидан чоп этилган мактуби Ўзбекистон хукумати таргиботчилари жонига оро кирди. Хусусан “Ўзбекистон“ ва “Ёшлар“ телеканаллари бу хорижий “холис“ларнинг фикрларига кўп тўхталди ва уларни шархлашни давом эттирмокда.
Ш. Акинер Ўзбекистон хукумати томонидан Андижонга уюштирилган сафарида “бу харакатлар ижтимоий-иктисодий сабаблар туфайли юзага келганини тасдикловчи бирорта далил тополмагани“ни маъруза килар экан, ўзининг тахмин ва фаразларига асосланиб, улар “тинч ахоли томонидан ташкил этилган намойиш эмас, балки муайян даражада харбий тайёргарликка эга куролланган кимсалар уюштирган харакатдир“ деган хато хулоса ясайди ва х.к.
Ж.Корнэлл эса ўз ташкилоти манфаати (эхтимол, ўз шахсий манфаати) дан келиб чикиб, Ўзбекистон хукуматининг Андижон вокеалари бўйича ўзи олиб бораётган “хар томонлама текширувларни инкор этмаслик“ка даъват килади, АКШ хукуматига “Ўзбекистон хукумати билан янги мулокотлар ташаббусини олиб чикишни“ маслахат беради. Унга кўра, Вашингтондаги Марказий Осиё ва Кавказ институти томонидан нашр этилган “Андижондаги зўравонлик“ тадкикий асаридаги маълумотлар “Андижон вокеалари Ўзбекистон ташкарисидан кўмак олиб, ўргатилган жангариларнинг харбий хуружи бўлгани тўгрисидаги Ўзбекистон хукумати ахборотини бир кадар тасдиклар“ эмиш.
Шуни таъкидлаш зарурки, Fарб мамлакатларидан Ўзбекистон хукумати учун Андижон вокеалари юзасидан хозирча ушбу икки “адвокат“дан бўлак химоячи топилгани йўк. Топилиши хам даргумон бўлса керак. Хар доим Каримов режимига адвокатлик килиши билан танилган Вашингтондаги Марказий Осиё ва Кавказ институтининг (исми юкорида хам тилга олинган бу институт, аслида, оддий кафедра каби бир муассасадир) директори жаноб Старр хам Андижон вокеалари хусусида эхтиётлик килаётгании диккатга сазовордир.
21:30 - Адхам Мухиддинов милициядаги «ихтиёрий» сухбатдан кутилиб келди
Аввалги хабаримиздан маълумки, «Бирлик»нинг Фаргона вилояти бўйича лидери Адхам Мухиддинов бугун эрталаб шахар миршабхонасига чакирув бўйича кетганича уйига кайтмаган, сафдошлари билан аввалдан келишилган учрашувга келмаган эди.
Хозир уйига кайтиб келган Адхам Мухиддиновнинг ўзидан олинган маълумотга карганда, у билан кун бўйи шахар ички ишлар бошкармасининг жиноий кидурув бўлими рахабари «сухбат» ўтказган. Адхам кечкурунгача миршабхонада ўз ихтиёри билан колганини таъкидлаётган бўлса хам, уни ихтиёрий-мажбурий ушлаб туришганига шубха йўк.
Миршаблар унга хозирги огир вазяитда турли тадбирлар, хатто мажлислар хам ўтказмаслик лозимлигини уктиришга харакат килишган.
Бошка мухолифатчиларга карши одатга айланган дўк-пўписалардан бошка тазйик ўтказилмаган.
21:00 - Кўкон милицияси «Давра Кенгашининг» Фаргона вилоят бўлими мажлисини ўтказтирмади
Бугун Кўкон шахрида «Давра Кенгашининг» шу вилоятдаги фаоллари тўпланиб, 2007 йилда бўладиган президент сайловлари арафасида мухолифат партияларининг тактика ва стратегиясини белгилаш хусусида гаплашиб олишни режалаштиргандилар. Кеча кечкурун «Бирлик» партиясининг раиси Абдурахим Пўлат мажлис ташаббусчиси, «Бирлик»нинг Фаргона вилоят ташкилоти раиси Адхам Мухиддинов билан телефонда гаплашганда, у эртага эрталаб соат 7:30 га шахар милициясига чакирилгани, у билан Ички ишлар бўлимининг бошлиги гаплашмокчи эканлигини айтганди.
Бугун эрталаб учрашувга чикиб кетган Адхам, уйидагиларининг айтишича, кечкурун соат 6 да хам хали уйига кайтмаган. Сафдошлари билан учрашувга хам келмаган. Демак, уни милицияда ушлаб туришибди. Маълум бўлишича, мажлисга катнашимокчи бўлган «Эрк» ва «Озод деконлар» партияларининг вакилларига хам махалла миршаблари ва махалла посбонлари дўк-пўписа килиб, хеч каерга бормасликка даъват килганлар.
Адхам Мухиддинов ва бошка мухолифатчиларга нима бўлгани хакида бошка тафсилотли маълумот тўплаш имкони бўлмади, аммо, бу йўналишда ишимиз давом этади, деб хабар берди мухбиримиз.
Ўзбекистонлик кочкинлар Россия-Ўзбекистон чегарасидан ўтказилмади
Ўкраинада сиёсий кочок макоми олиш ниятида Москва оркали Киевга келаётган 4 оила (жаъми 18 киши) Россия-Украина чегеарасида ушланган. Украина тарафи уларни ўз худудига кўймасликка карор килган. Хозир улар Брянск шахрида турибдилар. Уларнинг ичида 1990 йидан бери «Бирлик» аъзоси, сўнгги йилларда «Эзгулик» жамиятининг хам фаоли бўлган кўконлик Анвар Каримов ва унинг оиласи бор.
20:00 - «Бирлик» фаолларидан бири озод килинди
Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг давлат тузумига карши жиноят хакидаги катор моддалари (158-, 159 ва 244-моддалар) билан айбланаётган «Бирлик» Партиясининг Мархамат туман кенгаши котиби, Халкаро инсон хукуклари комитети фаоли Мухаммадкодир Отахонов дастлабки терговнинг карорига кўра 19 август куни хибсдан озод килинди. Шу йилнинг июнида Фаргона вилояти прокуратураси санкциясига кўра, жиноят иши кўзгатилиб, эхтиёт чораси сифатида камокка олинган Мухаммадкодир Отахоновнинг хозирда мажбурий равишда Мархаматга юборилган. Унинг ўзи билан богланиш имкони бўлмади.
Халкаро инсон хукуклари комитети раиси Марат Зохидовнинг таъкидлашича, Мухаммадкодирнинг соглигига заха етмаган, бошка сафдошларнинг такдири борасида эса маълумотга эга эмаслигини айтган. Отахонов ишида адвокат сифатида иштирок этаётган Сухроб Исмоиловнинг хизмат сафарида эканлиги боис унга нисбатан кўлланилган эхтиёт чораси хамда жиноят иши борасида юкори инстанцияларга шикоят килиш масаласи ойдинлашмади.
Бу хусусда пресс-релиз таркатган «Эзгулик» жамияти бошка камалганлар хам, уларнинг хаммаси «Бирлик» фаоллари, шу шаклда озод килинишига умид билдирди.
Журналистларнинг огзи мойланди
Кеча (20 август) Кашкадарё вилояти хокими Нуриддин Зайниев вилоятнинг сўлим "Мингчинор" масканида республика оммавий ахборот воситаларида фаолият юритаётган кашкадарёлик журналистларни тўплаб, зиёфат берди. "Мен тугилган юрт" номли мазкур тадбир ташкилотчилари хар бир журналистга 200 000 сўмлик пластик карточка хамда 50 000 сўм микдорида накд пул улашиб, каламкашларнинг кўнглини олди.
Вилоятда иш хаклари, ижтимоий таъминланмаган ногиронларнинг кўплигига карамай республика оммавий ахборот воситалари ходимларига улашишга маблаг топган уддабурон хокимнинг бу ишини аксарият журналистлар олкишлашмокда. Энди газета-журнал ва радио-телевидение чикишларида тотли зиёфатнинг таъми урган макола ва эшиттиришлар яна хам кўпрок чика бошласа ажабмас, дейди мухбиримиз.
9:00 - Абдурахим Пўлатнинг 1991 йил 19 августда бошланган вокеаларга доир хотиралари (3- кисм)
21 август куни ГКЧПнинг маглубияти аник бўлиб колганди. Шу сабабли, бизни ушлаб камашса, ГКЧПнинг умри бир хафтадан ошмаслиги хусусидаги тахминларимиздан хам хисобга олса, камокхонада кўп вакт колмаслигимизни жуда яхши билардик. Бироз камокхонадан ўтириб чикиш бизни кахрамонга айлантиришни хам тушунардик. Аммо, одамнинг табиати шундай эканки, мана хозир бизни камокка олиб кетишларини кутамиз деб ўтира олмас экан. Биз хам ўтира олмадик ва шу ердаги дўстимизнинг автомобилига ўтириб, кочишга карор килдик. Дўстимиз машинасининг моторини ишлатиб, машина эшикларини очиб ўтирди. Биз тезда бинодан чикиб машинага ўтирдик ва йўлга чикдик. Каршимиздаги кўп каватли бинонинг 2 йўлагидан (подъездидан) бир неча одам югуриб чикканда, бизни назорат килувчилар шулар эканлигини фахмладик. Улар хам машиналари билан оркамиздан кетишди.
Вокеа Юнусободдаги машхур Универсамнинг диагонал бўйича каршисидаги бурчакда, Чимкент тракти ва Ишчилар шахарчасига кетадиган катта кўчанинг чоррахасига якин жойда бўлмокда эди. Биз (шофердан ташкари мен, Пўлат Охунов ва Миролим Одилов) Ишчилар шахарчаси тарафга кетдик. Бизни таъкиб килувчилар хам оркамиздан келишарди. Уста Ширин кўчасига якинлашганда бир бурилиш бор эди, машинамиз бурилиши билан биз Миролим билан тезда машинадан тушиб колдик, шофер билан Пўлатжон катта тезликда йўлни давом эттиришди. Пўлатжонга «Сизга депутат сифатида барибир тегишмайди, Москвагада учрашамиз» дейишга улгурдик, халос ва кичкина кўчаларга кириб кетдик. Пайкадикки, бизни кузатиб келаётганлар Пўлатжонларнинг машинаси оркасидан кетишди.
Бир ердан Миролим телефон килиб, укасини чакирди, у бироздан кейин машинасида етиб келди ва бизни Чимкентга олиб кетди. Чимкентга бориш учун Тошкент халка йўлидан чикаберишда ва Черняевка олдидаги ДАИ постлари олдидан ўтишимиз керак эди. У ерлардан биз яёв дала оркали ўтдик ва келишилган ерда яна машинага ўтирдик. Ўша тарафларда Миролимнинг бир кариндоши шу куни тўй муносабати билан эрталаб ош берган экан, унга кеч колган бўлсак хам кирганимиз ва колган ошдан еб кетганимиз хам эсимда.
Тушдан кейин, балки кечга якин, Чимкентга етиб келдик ва аэропортдаги телевизор оркали Горбачевнинг Ялтадан кайтиб келиши хакидаги репортажни хам кўрдик. Хуллас, ГКЧП тамом бўлганди.
Шундай бўлса хам биз Москвага кетишга карор килдик. СССРда энги давр бошланаётганини тушунардик, асосий вокеалар Москвада бўлаётгани учун ўша ерда бўлишимиз, у ерлик демократлар билан келажак ишларини маслахатлашишимиз керак, деб хисобладик.
Ўша куни кечаси Москвага етиб келдик. Пўлат Охунов хам бу ерга келиб депутатлар учун ажратилган «Москва» мехмонхонасида тўхтаган эди. Унинг депутат сифатидаги расмий ёрдамчиси бўлганимиз учун биз хам шу ерга жойлашдик.
Эртаси эрталаб Калинин проспектидаги баландкават бинолардан бирига келдик. Бу ерда СССР Олий Советининг комитетлари жойлашган эди. Кўплаб депутатлар билан учрашдик. Хамма ГКЧП устидан козонилган галаба кайфи остида эканлигини гапириб ўтирмаса хам бўлади. Кўпчилик депутатлар ГКЧПни очикдан очик кўллаган республика Ўзбекистон ва унинг президенти Каримов бўлганини газаб билан тилга олишди. Биз ўзбек демократларининг, хусусан «Бирлик»нинг позицияси, унинг Баёноти билан хаммани таништирдик, ўзимиз билан бўлган вокеаларни ках-кахалар остида гапириб бердик.
Кейин шахар кўчаларини айлангани чикдик. Шахар маркази худди байрам кунларидек говжум эди. Калинин проспектининг бошланиш жойида Калининнинг хайкалини демонтаж килишаётгани, Лубянка майдонида эса, КГБ биноси олдидаги Дзержинскийнинг хайкалини бўйнидан трос билан боглаб кран билан ўз жойидан олиб ташлашаётганининг гувохи бўлдик.
Хаёлимга Буюк Франция инкилоби давомида монархиянинг рамзи бўлмиш Бастиялия кўзголончилар томонидан кўлга олингач, у бузиб ташлангани келди. Тарихдан маълумки, монархиянинг охирги йиллари Бастилияда биргина махбус сакланган экан. Шундай бўлса хам, уни монархиянинг рамзи сифатида бузишган. Конли совет тузумининг рамзи бўлмиш КГБнинг биноси билан эса, хеч кимнинг иши йўк эди. Ха, дедим, ичимда, хозир 20 аср, 18-чи эмас, рамзларни бузишдек вандализм бўлмаётгани тўгри нарса.
Москвада бир неча кун бўлдик. Шу кунларда бизнинг ташаббуcимиз билан бир-икки ой аввал таъсис этилган, ўзбек ва рус тилларида чикиши режалаштирилган «Мустакил хафталик» газетаси Россиянинг тегишли министрлигида рўйхатга олинди. Ўша пайтда ошкораликнинг рамзига айланган «Комсомольская правда» газетасида ГКЧП кунлари Ўзбекистонда бўлган вакеаларни ёритувчи макола чикаришга эришдик.
Таббий, хар куни Тошкетга телефон килиб, у ерда бўлаётган вокеалар хусусида сафдошларимиздан хабар олиб турдик. Янглишмасам, 25 август куни (балки 26-чидир) Тошкентда Ўзкомпартия Марказкомининг пленуми бўлгани ва пленумда нутк сўзлаган Ислом Каримов Ўзбекистонда демократияни ривожлантириш хакида ваъзхонлик килиб, «Эрк» партиясини рўйхатга олиш учун карор килганларини гапирганини ўргандик. Бу хабар хакикатга канчалик якин эканлигини тахмин килиб ўтиргандан кўра, партия раиси Салай Мадаминовга телефон килганимиз яхши, дедим мен ва шахсан ўзим у билан телефонда гаплашдим. У бу гапларнинг тўгри эканлиги, Каримов демократик ўзгаришлар килишга катъий киришгани, ўзига маълум бўлишича, Каримов факат «Эрк»ни эмас, «Бирлик»ни хам рўйхатга олишни гапирганини айтди.
Шундан кейин мен Марказкомнинг аъзоси бўлган бир кариндошимга телефон килдим. Унинг айтишича, Каримов «Эрк» партиясини рўйхатга олишни гапирганда, залдан бир одам «Бирлик-чи?» деб лукма ташлаган экан, Каримов газаб билан «Мен бундай ташкилотни билмайман» деб масалага нукта кўйибди.
Айнан шу куни, «Тошкент окшоми» газетасида хеч кимнинг эътиборини тортмаган бир кичик эълон хам берилган. Унинг маъноси шундай: «Бугун Тошкент шахар суди Куйбишев район судининг фукаролар Абдурахим Пўлатов ва Миролим Одиловларга нисбатан 20 августда чикарган маъмурий хукмини бекор килди». Айнан шундай. Бу фукаролар кимлиги, уларга нсбатан нима учун ва кандай хукм чикарилгани мутлако тилга олинмаган.
Хуллас, 19 август фитнаси билан бошланган тарихий вокеалар натижаасида СССР кулади, хамма республикaлар катори Ўзбекистон хам мустакил бўлди. 4 ёки 5 сентябрь куни (бу кунни «эрк»чилар аник билишади) Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасига кираберишда мени «Бирлик»нинг асосчиларидан Дадахон Хасан ва «Эрк» газетасининг Бош мухаррири Иброхим Хаккул тўхтатишди ва кўлларидаги хозиргина Адлия вазирлигидан олиннган «Эрк» партиясининг расман рўйхатдан олингани хусусидаги гувохномани кўрсатиб, шундай дейишди: «Асосий максадимиз мустакиллик эди, мана унга эришдик. Каримовнинг ўзи демократия учун йўл очиб бормокчи. Унга карши курашни тўхтатайлик. Сиз хам шу йўлга ўтинг».
Мен 1990 йилнинг охирида ёзилган «Ўзбекистон мустакил диктатура бўсагасида» номли маколамда «Агар демократлар бунинг олдини олмасалар, Ўзбекистон мустакилликкка эришгач, унда Сталин типидаги режим ўрнатилади. 30-чи йилларнинг фожеаси такрорланиб, халк яна ўз конига ботирилaди. Аммо, бу сафар буни ўзимизнинг коммунистлар киладилар» деб ёзган эдим.
Минг афсуски, бу башорат килинган, тахмин килинган вокеалар хакикатга айланди. Андижон вокеаларигача ўнлаб бегунох одамларнинг ёстиги куритилган бўлса, Андижонда миллатимиз ўз конига ботирилди. Номинигина ўзгартириб олган ўз коммунистларимиз томонидан ботирилди.
Яна бир минг афсуски, бундан 14 йил аввал айни шу кунларда СССР демократларининг галабаси билан бошланган вокеалар бизни Андижондаги оммавий киргинликка олиб келди.