01 January 2008
04:00 -
Ҳаммани янги йил билан табриклаймиз!
23:30 - Абдураҳим Пўлат: Тишни тишга қўйиб, аммо кулимсираб ёки кулиб, олға кетиш ҳақида 21:00 - “Московские новости” газета
23:30 - Абдураҳим Пўлат: Тишни тишга қўйиб, аммо кулимсираб ёки кулиб, олға кетиш ҳақида 21:00 - “Московские новости” газета
23:30 - Абдураҳим Пўлат: Тишни тишга қўйиб, аммо кулимсираб ёки кулиб, олға кетиш ҳақида
Россиянинг “Ўнг Кучлар Иттифоқи” (СПС) партиясининг 2007 йил 17 декабрда ўтказилган қурултойида нутқ сўзлаган партия асосчиларидан бири, айни замонда Путин ҳукуматида катта лавозимда ишлашни давом эттираётган Анатолий Чубайс охирги йилларда биринчи марта Путинга қарши қаттиқ сўзлар гапиргани, айниқса, унинг “Кулимсираб тишни тишга қўйиш ва олға кетиш” кераклиги ҳақидаги фикрлари менга тарихимиздаги баъзи воқеаларни эслатди. Балки, уларни бошқаларга ҳам эшиттириш фойдали бўлар деб, қуйидаги уч воқеани қоғозга туширишга қарор қидим.
Биринчи. 1989 йил 8 октябрда Салой Мадамин, Дадахон Ҳасан, Аҳмад Аъзам ва бошқа бир қатор миллат хоинлари Ислом Каримовнинг ноғорасига ўйнаб, ундан турли мукофотлар олиш илинжида ўзбекнинг тарихида биринчи марта мустақиллик ва демократия ғояларини байроқ қилиб ўртага чиққан “Бирлик” халқ ҳаракатини парчаладилар. Ўша кунги “Бирлик” Марказий Кенгашининг мажлисида мен ташкилотнинг бутунлигини сақлаб қолиш муҳимлигини гапирдим ва ҳамма тушунмовчиликларга қарамасдан тишни-тишга қўйиб, тош бўлса кемириб, сув бўлса симириб олға кетаверишгина бизни ғалабага олиб келишини гапирдим. Бу мажлис ва менинг гапларим видеотасмаларга олиниб, улар кенг тарқалганини ҳам айтишд бефойда бўлмаса керак.
Ўша куни гапиратуриб, мен ва Салой Мадаминов “Бирлик” ичида бирлик давом этаётганини халққа кўрсатиш учун митингларда ёнма-ён, биргаликда кулиб тураверишимиз керак демоқчи бўлдим. Аммо, маълумки, фикр тилдан тезроқ ишлайди. Шунинг учун “кулиб туриш” сўзларни айтишга улгурмасдан олдин “тишни тишга қўйиб, тўғрироғи, тишни тишга сиқиб туриб, кулиб бўлмайдику” деб ўйладим ва онгли равишда “тиржайиб туришимиз керак” деб гапирдим. Ҳақиқатда, бу – кулиш эмас, тиржайиш бўларди. Ўша кунги воқеалар жуда яхши эсимда туради, ҳатто шу кичик эпизодни ҳам худди кеча бўлгандек хотирлайман.
“Московские новости” газетасининг мухбири Чубайснинг “Кулимсираб тишни тишга қўйиш (русчасига – сжав зубы) ва олға кетиш” кераклиги ҳақидаги сўзларига тўхтаб, ўқувчиларга “Ойнага қараб, тишларингизни сиқиб туриб, кулиб кўрингчи, бўлармикан”, деб Чубайснинг устидан кулгандек бўлибди. Шу сатрларни ўқиб, 1989 йил 8 октябрь масжлисидаги гапларимни эсладим. Аминманки, рус сиёсатчиси ҳам “тиржайиб туришни” назарда тутмоқчи бўлган. Керак бўлса, оғир шароитда ҳам, кулиб ёки тиржайиб тура билиш катта сиёсат.
Иккинчи. Анатолий Чубайснинг “тишни тишга қўйиб олға кетиш” сўзлари менга яна бир воқеани ҳам эслатди.
Аввал ҳам ёзганимдек, демократик курашимиз бугуноқ натижа бермаётганидан умидсизликка тушган Баҳром Ҳамро ва Исмоил Дадажон каби сафдошларимиз ҳизутаҳрирчилик йўлига қараб кетишди. Охирги йили улар билан соатлар бўйича суҳбатлашиб, уларни сафларимизда сақлаб қолишга интилганимда, улар ҳозирги йўлимиз билан натижаларга эришолмаётганимизни, шу сабабли бошқа йўл қидиришаётганини айтишди. Мен эса, улар танлаган йўл аввал қонга, кейин барибир мағлубиятга олиб келишини урғулаб, “тишни тишга қўйиб, партиямизни рўйхатга олдиришимиз, сайловлар йўли билан ҳокимиятга келишимиз, айнан сайловлар ҳамма ерда рангли инқилобларга олиб келаётганини унутмаслигимиз кераклигини” такрорладим.
Ҳа, тишни тишга қўйиб курашиш, аслида, энг оғир йўллардан бири. Буни тушунмасдан кеча демократ бугун ҳизбчи бўлаётганларнинг йўли – боши берк кўча.
Учинчи. СПСнинг қурултойида Анатолий Чубайс қуйидаги сўзларни ҳам айтибди (бу иқтибос эмас, рус сиёсатчиси айтган гапларнинг умумий мазмуни): “Путин СПСнинг номини тилга олмасдан, яқинда бир интервьюсида уни “ҳокимиятга интилаётган олигархик реванш партияси”, деб атади. Яхшиямки, бу сўзларни Россиянинг кун сайин ўсиб бораётган қудратининг асосларини яратган ва мамлакатни ҳозирги ҳокимият қўлига берган Борис Ельцин ва Анатолий Собчаклар эшитишмаяпти.”
Мен 2007 йил 24 декабрь куни сайтимизга қўйилган “Россия ва Ўзбекистонда сайловлар: демократлар мағлубиятининг сабаблари ва янги режалар” номли мақоламда рус демократларини “Россиянинг ҳозирги қудрати Путиннинг хизматидан эмас, Ельцин бошчилигида ўтказилган иқтисодий ислоҳатлардан эканлигини, Путинни ҳам ҳокимиятга демократлар олиб келишганини” айтишмаётганда айблагандим.
Кўриниб турибдики, рус демократларининг ҳам “ақли кирмоқда”. Бундан фақат хурсанд бўлдим. Лекин Чубайс айтган фикрни рус халқига етказиш учун ҳали кўп иш қилиниши керак.
21:00 - “Московские новости” газетасининг чиқиши бугундан тўхтатилди
СССРнинг имиджини чет элда бироз бўлса ҳам тузукроқ қилиб кўрсатиб бориш учун 1930 йилдан бери инглиз тилида чиқиб келаётган "Moscow News" газетаси 1980 йидан бошлаб рус тилида “Московские новости” номи билан нашр қилинарди.
Газетанинг асосий мақсади пропаганда бўлса ҳам, чет элликларни совет одамлари каби алдаш мумкин эмаслигини яхши тушунган Компартия лидерлари бу газетага қисман ошкоралик руҳини беришгани ҳам маълум. Шу сабабли, бу газета қайта қуриш йилларидан аввалроқ ҳам, айниқса зиёлилар ичида, жуда популяр бўлган. Москва киоскларига бир неча донадан келадаган ҳафталик газетани одамлар киосклар очилмасдан кутиб туришарди.
Қайта қуриш йилларида эса, “Московские новости” ошкораликнинг байроқдорига айланди. Лекин, Путин ҳокимиятни эгаллаши билан бошланган оммавий ахборат воситаларини жиловлаб олиш кампанияси бир неча йил аввал бу машҳур газетага ҳам етиб келди. Уни сотиб олган рус миллиардери Аркадий Гайдамак газетанинг руҳини анча ўзгартирди, у Путиннинг ҳар бир қадамини олқишловчи оддий газетага айланди.
Лекин бир нарсани тан олиш керак, газетани энг етакчи журналистлари уни тарк этишса ҳам, барибир колликтивнинг юқори профессионал эканлиги кўриниб турарди. Газетанинг сатрлари орасида бугунги ҳақиқатни кўриш мумкин эди.
Афтидан, Путиннинг командасини газетанинг шу аҳволи ҳам қониқтирмаган ва газетани чиқариш тўхтатилган. Гайдамакнинг ўзи газета вақтинча тўхтатилгани, у кейинроқ замонга мос келадиган шаклда қайтадан чиқарилажагини айтмоқда. Балки, шундай бўлар, бироқ, у машҳур ва афсонавий “Московские новости” руҳидаги газета Россияда яқин орада бўлмайди.
Бу газетанинг тарихида биз ўзбеклар учун аҳамиятли бўлган яна бир саҳифа бор. Бу – гагзетада узоқ йиллар ўзбек журналисти Санобар Шерматованинг ишлагани. Ҳозир у ҳукуматнинг расмий хабар агентлиги РИАНга ўтган. Минг афсуски, у ҳам демократия принципларидан юз ўзириб, Путин ҳукуматнинг хизматкорига айланган. У ҳам Путин каби демократияга эмас, куч билан ўрнатилган тартибга ишонади, ёки ўзини шундай қилиб кўрсатишга мажбур.
