10 August 2000
03:00 - ХАБАРЛАР - 2000-08-10
УЗБЕКИСТОНДА ФУКАРОЛАР УРУШИ АВЖ ОЛМОКДА

Аввал хабар берилганидек 5 августдан бери Сурхандарё вилоятининг Тожикистон билан чегарадош туманларида Узбекистон кушинлари ва Узбекистон Исломий Харакатининг куролли гурухлари уртасида жанглар бормокда. Узбекистон хукумати бу хакда факат 7 август куни халкка хабар берди. Рус тарбиясини курган ва хозир хам асосан русларнинг хизматини килаятган Узбекистон хукуматининг хабарларида исломчилар айнан руслар чечен мужохидларига нисбатан ишлатаётган «халкаро террористлар», «бандитлар» каби сузлар билан тарифланади.

Узбекистон Ташки Ишлар вазири Комилов ва Хавфсизлик Кенгашининг котиби Рахмонкуловга кура Тожикистон оркали кириб келган исломчилар замонавий куроллар билан куролланишган. Хозир улар Узбекистон кушинлари билан куршаб олинган, энди уларни йук килишга киришдик, деган бу расмийлар, узбек кушинларининг талафоти хакидаги саволга «талафотимиз 3-4 киши атрофида, буни махаллий органлар яхши билишади» деб мужмал жавоб беришлари масала жиддий эканлигини, хукумат кушинларининг биринчи кун талафотлариёк катта эканлигини очик курсатмокда. Улар исломчиларнинг талафотини 20 киши деб курсатдилар. Хамма диктатураларда буладигани каби Узбекистонда хам исломчиларни ёппасига коралаш кампанияси янги даражага кутарилди.

8 августда Америка Овози ва ВВС радиоларининг узбек программаларига интервью берган Ислом Харакати амири Тохир Мухаммад Форухнинг гапларида тамомийла бошка манзара акс эттирилган. Ислом мужохидлари Тожикистондан келишмаган. Улар Харакатнинг Узбекистон ичидаги лашкарлари. Булаётган вокеалар утган йили Узбекистоннинг дин душмани режимига карши эълон килинган жиходнинг давомидир ва жиход Каримов режими кулатилмагунча давом этади. 5 августдан бери давом этаётган жангларда Узбекистон кушинлари 10дан ортик тааофот бардилар, жиходчиларда эса талафот йук.

Бу маълумотлардан куриниб туриптики, факат конли жанглар эмас, информацион уруш хам бошланди. Узбек жамияти узи учун хаётий булган бу каби вокеалардан объектив хабардор булишни истаса, хукуматнинг каршилигига карамасдан тарафсиз ахборот воситалари яратишга тезда киришиши керак. Лекин бундан хам мухими - конли вокеаларнинг ривожини тухтатадиган, жамиятни конфронтацияга эмас тотувликка ундайдиган маханизмлар ишга туширилиши керак.



Овозсиз исён

Якинда Жиззахдаги мухташам Маънавият ва марифат марказида йигилиш булиб утди. Йигилишни вилоят хокимининг муовини, вилоят хотин кизлар кенгашининг раиси Сайёра Туйчиева ва вилоят прокурорининг катта ёрдамчиси Гуломжон Каххоровлар олиб бордилар. Барча туманлардан келишган махалла фукоролар йигинларининг хамда хотин кизлар кенгашларининг раислари олдига биргина савол куйилди - «Нима учун фукоролар уртасида уз жонига касд килиш холати купайиб бормокда?» Вилоят прокурорининг катта ёрдамчиси Г.Каххоровнинг хисоботига кура вилоят буйича уз жонига касд килганлар сони жорий йилнинг биринчи ярмида 78 нафарга етган. Шундан 46 нафари хотин кизлар, 21 нафари эса балогат ёшига етмаганлар эканлиги айтиб утилди. Шу ернинг узида бундай фожеаларнинг сабаблари хакида турли фикрлар билдирилди. Уз жонига касд килиш холатлари буйича энг огир курсатгичга эга булган Галлаорол тумани хокими муовини Зебунисо Косимованинг фикрича, ёшларнинг калбидаги маънавий кемтиклик ва рухий тушкунлик фожеанинг асосий сабабларидир.

«Бу биз учун катта фожеа»- дейди йигилишнинг яна бир иштирокчиси Ёзувчилар уюшмаси вилоят булими раиси Шарофат Ботирова – «18 ёшли 2 нафар кизнинг бир дарахтнинг шохига узларини осганларини, ёки 15 ёшли мактаб укувчисининг мактаб ойнасини синдиргани учун жонига касд килганлигини кандай изохлаш мумкин? Бу кандайдир эпидемияга ухшайди.»

Ушбу йигилиш давомида хар бир махалла раисига ва хар бир туман хокимлиги вакилига жойларда ана шундай хунук холатларнинг олдини олиш буйича килинажак ишлар юзасидан доимий хисобот бериб бориш тайинланди. Шу билан йигилиш тамом булди. Йигилганлар таркалдилар. Улар юракларидаги дардли фикрларни айта олмай таркалдилар. «Хали 17га хам тулмаган мургак калбларнинг кузига кандай куч дунёни коронгу килиб куяяпти», деган савол очиклигича колиб кетди.

Фожеанинг асосий сабаблари эса бугунда барчага маълум. Ёшлар уртасида ишсизлик даражасининг юкорилиги, талабаларнинг аудиториядан кура пахта даласида купрок булишлари, вилоятнинг чекка туманларида яшовчи аёлларнинг муаммолари хозиргача ечимсиз колаётганлиги ва нихоят буларнинг барчаси бир суз билан иктисодий ва танглик деб аталишини афсуски йигилганлар очик айта олмадилар. Яна бир гап. Йигилишни очар экан вилоят хокими муовини С.Туйчиева йигилганларга хукумат томонидан вилоят хокимлигига айнан шу масала юзасидан махсус хат келганлигини айтиб утди. Нахотки уз жонига касд килишдек фожеа хакида очик гапириш учун хукуматнинг махсус хати керак булди? Умуман нима учун бундай йигилиш халок булганлар сони 78 нафар булганида утгазилди? Аввалрок бу хакда бонг урилганида бу ракам камрок булиши мукаррар эди.

Мажлис ахли хали уйларига етмасдан туриб, уз жонига касд килганлар сони яна биттага купайганлиги маълум булди. Шахарнинг Охунбобоев кучасида яшовчи 2 нафар фарзанднинг онаси - 25 ёшли Феруза исмли аёл узни осиб куйди. Врачларнинг айтишларича вокеа соат 15ларда юз берган. Айни уша вактда эса мухташам Маънавият маркази залидаги минбарда кайсидир махалла раиси ушбу фожеалар юзасидан фукоролар уртасида олиб бораётган ишлари хакида тулиб тошиб хисобот бераётган эди. Жонига касд килаётганлар сонининг ортиб бораётганлиги бундай хисоботларнинг нархи арзон эканлигини билдириб куйди.

Машхур Гиннеснинг рекордлар китобида нима учун узбекларнинг рекордлари йук деб сураб колишади. Менга колса халкимизни дунёдаги энг бардошли халк сифатида ушбу китобга киритса булади, деб уйлардим. Лекин бир ярим миллионга якин ахолиси булган Жиззахда йилнинг биринчи ярмида 78 нафар фукаро уз жонига касд килганлиги, шундан 21 нафари балогат ёшига етмаганлар эканлиги бундай бардошга нисбатан овозсиз исён бошланганлигини билдирмасмикан?

Озодбек

Жиззах, 7 август 2000 йил

Ким кимдир? Who is Who?Добавить персону