11 April 2005
03:00 - 22:30 - Тошкентда яна пикет - Чала колган хукумат таркиби тўлдирилди 21:00 - Мавзуга кайтиб: «Бунёдкор» кишлогида не гап? 18:00 - Аскар Акоев президентликдан кетдими? 8:00 - Ўзбекистонда инсон хукукларининг ахволи БМТда кандай мухокама килинди?
22:30 - Тошкентда яна пикет

Бугун жиноят ишлари бўйича Тошкент шахар суди биноси олдида хукук химоячилари Суръат Икромов, Елена Урлаевалар виждон эркинлиги ва диний карашлари учун озодликдан махрум килинганларни озод килиш, сиёсий кийнокларни тўхтатишни сўраб, пикетга чиккан ўнга якин фукарога бошчилик килди. Уларнинг кўлларида мазкур талаблар акс этган плакатлар, ёзуалар бор эди.

Чала колган хукумат таркиби тўлдирилди

Кечикиб олинган хабарга кўра, 6 апрель куни Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси ва Тошкент шахар прократуралари муассислигида чоп этиладиган «Хукук» газетаси парламент сайловларидан кейин тузилган янги хукумат таркибида бўш колган икки жой - Миллий хавфсизлик хизмати раиси ва Бош прокурорларни тайинлаш тўгрисидаги Президент Фармонини чоп этган. Фармонга кўра, биринчи лавозимга Рустам Иноятов, иккинчисига Рашитжон Кодиров тайинланган. Яъни иккала лаозимда хам аввалги одамлар колдирилган.

Мазкур Фармоннинг нега хукумат нашрларида чоп этилмаганини изохлаш кийин. Эхтимол, Президент янги хукуматнинг «кам-кўст»ини ортикча шов-шувларсиз тўлдиришга карор килгандир.

21:00 - Мавзуга кайтиб: «Бунёдкор» кишлогида не гап?

Аввалги хабарларимиздан маълумки, Жиззах вилоятидаги Дўстлик туманининг «Бунёдкор» кишлогидан бўлган, фермерлар хак-хукукларини химоя килган Эгамназар Шаймоновнинг бир гурух кишилар томонидан калтакланишини кишлок ахолиси маъмурлар кирдикори деб хисоблаб, 30 март кечаси катта галаён кўтарган, жумладан милиция пунктини вайрон этган, милициянинг 2 автомашинасини ёкиб юборган эдилар (бу хакда 1 апрелдаги хабаримизга каранг).

Хўш, хозир «Бунёдкор» кишлогида не гап? Кеча шу кишлокда бўлган мустакил журналистнинг махаллий ахолидан аниклашича, мана, 12 кундирки, кишлокка кираверишда бир неча милиция автомобиллари турибди, кишлок атрофига харбий аскарлар келтирилган, бу ерда фукаро кийимидаги нотаниш кишилар тез-тез пайдо бўлишади. Шунинг учун «бунёдкор»ликлар ўртасида асабийликни пайкаш мумин.. Журналист кишлок фукаролар йигини раиси А.Нуруллаев билан сухбатлашганда, у шунчалар хадиксираганки, кишлокдаги кейинги вазият тўгрисида бирор жўяли жавоб беролмаган.

Фермерларнинг хокимиятга карши галаёни хукуматнинг вилоятдаги гумашталари, айникса унинг хокими Убайдулла Ёмонкулов шаънига катта дог бўлди. Вилоят хокимлигининг елиб-югуриши билан тайёрланиб, кеча ва бугун республика давлат телевидениесининг 1-канали оркали кўрсатилган «Тахлилнома» дастурининг бир кисми сўнгги йилда Жиззах вилоятида фермерлик сохасидаги ишлар мактовига багишландики, кузатувчилар буни ўша «дог»ни ювиш йўлидаги харакат деб бахоладилар.

Эхтимол, бу «дог» бир амаллаб ювилар хам. Лекин хукумат гумашталаридан хавсаласи пир бўлган одамларнинг уларга нисбатан бўлган ишончсизини тиклаб бўлмаса керак. Хамма гап шунда.

18:00 - Аскар Акоев президентликдан кетдими?

Бугун эрталабдан Киргизистон парламенти - Юкори Кенгаш - президент Акоевнинг истеъфоси масаласини кўришга бошлади. Аммо, бу ерда кабул килинган карор тўгрисида аниклик халигача йўк. Киргизистон ахборот воситалари «Акоевнинг истеъфоси кабул килингани ва янги сайловлар 10 июлга тайинлангани» хусусида киска хабар таркатиш билан чекландилар. Россия агентликлари карор «Акоевнинг ваколатлари муддатидан олдин вактинча тўхтатилсин» шаклида бўлганини, бу карорга мажлисда катнашган 64 депутатдан 38 киши овоз берганини билдирдилар. Энди бу карор Марказий Сайлов Комиссияси тарафидан тасдикланиши ва президент вазифасини вактинча бажарувчи Курманбек Бакиев тарафидан имзоланиши лозим.

Бу карор парламент тарафидан кабул килиниб бўлгандан кейин, Феликс Кулов «Акоевнинг ўзи Бишкекка келиб, парламентда ўз ваколатларини бўйнидан сокит килиши кераклигини» гапирди. Кўринишидан Киргизистоннинг янги хокимияти бу масала «хукукий майдондан» чикиб кетганини тушунмокда ва вокеаларнинг кетидан кетишга мажбур бўлмокда. Марказий Сайлов Комиссияси хам ўз карорини вокеалар кандай кетишига караб кабул киладиганга ўхшайди.

Нима бўлганда хам, Аскар Акоев ва унинг тарафдорларининг хокимиятни кайтариб олишга бўлган умидлари кун ўтган сари камайиб бормокда, янги хокимият ўзини муcтахкамламокда.

8:00 - Ўзбекистонда инсон хукукларининг ахволи БМТда кандай мухокама килинди?

Аввалги хабарларимиздан маълумки, шу йилнинг 21 ва 22 март кунлари Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Инсон Хукуклари Комитети ўзининг Нью Йорк шахрида ўтказилган йигилишида бошка 5 давлат катори Ўзбекистоннинг хам инсон хукуклари ахволи бўйича тайёрланган иккинчи хисоботини куриб чикди.

Авваламбор шуни айтиш керакки, Инсон Хукуклари Комитети БМТ доирасида 1966 йилда кабул килинган Халкаро Сиёсий ва Фукаролик Хукуклар Пактидаги мажбуриятларни ушбу Пактни тан олган давлатлар кандай бажаришаётганини назорат килувчи мустакил экспертлар органи хисобланади. Ўзбекистон ушбу Пактга ва давлат фукароларига шахсий шикоятномалар билан мурожаат килиш хукукини берувчи Биринчи Кўшимча Протоколга 1995 йил 28 сентябрда имзо чеккан. Ўзбекистон хукумати ушбу хужжат бўйича ўзининг биринчи расмий хисоботини 2001 йил март ойида топширган эди. Инсон Хукуклари Комитети хукуматлар томонидан тайёрланган расмий хисоботлардан ташкари, махаллий ва халкаро нодавлат ташкилотлардан инсон хукукларига доир мукобил (альтернатив) хисобот ва баённомалар хам кабул килиб, ўз саволларида ва хулосаларда уларга хам асосланиши мумкин. Таъкидлаб ўтиш керакки, нодавлат ташкилотларга расмий хисобот билан танишиб, шунга яраша мукобил хисобот тайёрлашга имконият яратиш учун, давлат ўзининг расмий хисоботини тайёрлаганидан сўнг, уни нодавлат ташкилотлар билан ўртоклашиши керак. Албатта, Ўзбекистон хукумати нодавлат ташкилотлар билан инсон хукуклари сохасида хамкорлик килишда хали бу талабни бажариш даражага ета олгани йўк.

Ўзбекистон хукуматининг иккинчи хисоботини топширишда хукуматнинг куйидаги расмий вакиллари иштирок этишди: Акмал Саидов – Ўзбекистон сенатори, Ўзбекистон Инсон Хукуклари Миллий Маркази раиси, делегация бошлиги; Алишер Шарофутдинов – Ички Ишлар Вазирлиги Бош Тергов Бошкармаси бошлиги, делегация аъзоси; Улугбек Гозиев – Адлия Вазирлигининг Инсон Хукуклари быйича Бошкармаси бошлиги, делегация аъзоси; Алишер Вохидов – Ўзбекистоннинг БМТдаги элчиси.

БМТнинг Инсон Хукуклари Комитетидаги манбадан олинган маълумотга кўра, Ўзбекистондаги инсон хукукларига оид ахвол бўйича мукобил хисоботлар Ўзбекистонлик иккита нодавлат ташкилот томонидан топширилган. Комитет Ўзбекистон хукумати томонидан ўтказилиши мумкин бўлган тазйикларнинг олдини олиш максадида уларнинг номларини ошкора этмаслик хусусидаги эскидан колган анъанасига содик колмокда. Аммо, бизнинг 14 март хабаримиздан маълумки, альтернатив докладлардан бири Ўзбекистондаги «Хукукий ёрдам» жамияти тарафидан, иккинчи докладни эса, хозир олган маълумотимизга караганда, «Тошкент аёллар захира маркази» кошидаги Ёшлар гурухи тайёрланган. «Хукукий ёрдам» жамияти умуман олганда хукук химояси билан боглик масалалар билан шугуллансада, Ўзбекистон хукумати билан ортикча конфрантация килмасдан иш олиб боради, яъни, имкон борича Ўзбекистон хукуматини ранжитмайдиган масалаларни кўтариш билан шугулланади. Юкоридаги манбанинг таъкидлашича, БМТдагилар буни биладилар, аммо, турли ташкилотларнинг фикрини билиш максадида бу йил айнан шу ташкилот вакилларини таклиф килганлар. Эслатиб ўтамиз, 4 йил аввал Инсон Хукуклари Комитетида биринчи марта Ўзбекистоннинг хисоботи эшитилганда мукобил доклад Ўзбекистон Инсон хукуклари жамияти тарафидан тайёрланган, жамият раиси Толиб Ёкуб ва жамиятнинг ўша пайтдаги аъзоси Искандар Худайберган Нью-Йоркка таклиф килингандилар.

«Тошкент аёллар захира маркази» кошидаги Ёшлар гурухи эса, ўз номидан хам кўриниб турганидек, аёллар ва болаларга доир масалалар билан, хусусан аёллар ва болалар мехнати каби Ўзбекистон учун жуда мухим масалалар билан шугулланади.

Бундан ташкари Инсон Хукуклари Комитети бир катор таникли халкаро инсон ташкилотларидан хам мукобил баённома ва хулосалар олган. Инсон Хукуклари Комитетининг мажлис коидалариги кўра, Комитет экспертлари аввал ёпик мажлисда мукобил хисоботлар ва хулосаларни тинглайдилар. Шундан сынг давлат делегациясининг расмий хисоботи очик мажлисда кўриб чикилади. Бу мажлисда нодавлат ташкилотлар ва оммавий ахборот воситалари вакиллари хамда сохага кизикиши бўлган шахслар кузатувчи бўлиб иштирок этишлари мумкин. Давлатнинг расмий хисоботини кўриб чикиш, делегациянинг мажлис бошланишидаги киска кириш нуткини айтмаса, тўлик савол-жавоб тарзида ўтади, ва охирида мажлис раисининг огзаки якуний хулосаси билан якунланади. Шундан сўнг киска муддат ичида Инсон Хукуклари Комитети ызининг ёзма расмий якуний хулосаларини чикаради ва у ерда давлат инсон хукуклари масалаларини ечиши учун нималар килиши кераклиги тўгрисидаги тавсияномаларини баён этади.

Ўзбекистон хукуматининг инсон хукуклари бўйича иккинчи хисоботини кўриб чикиш асносида кытарилган энг кизикарли ва мухим масалалар куйидагилардир.

Инсон Хукуклари Комитетида энг кизгин мухокама килинган масалалардан бири Ўзбекистонда ўлим жазоси бўйича ахвол бўлди. Маълум былишича, охирги йиллар мобайнида Ызбекистон хукумати ўлим жазосига хукм этилган, лекин ишлари ушбу Комитетда кўрилаётган 15 фукаронинг ўлим жазосини ижро этган, яъниБМТга нисбатан очикча хурматсизлик кўрсатган. Вахолангки, шу 15 кишининг хар бири бўйича Инсон Хукуклари Комитети хукмни ижрога келтирмай туриш тўгрисида Ўзбекистон хукумати номига хат йулланган экан. Комитет экспертлари ушбу холатни хукумат томонидан ўзининг мажбуриятларни бузиш, деб бахоладилар ва хукуматни келажакда бундай холатларни такрормасликка чакирдилар. Ушбу масалага фикр билдира туриб, делегация бошлиги Акмал Саидов ва Алишер Шарофутдиновлар Ызбекистоннинг Комитетда кўрилаётган шахсий шикоятлар бўйича ишлаш сохасида тажрибаси хали кам ва хозирда хукумат ўлим жазосини бутунлай бекор килиш устида бош котирмокда, деб ёлгон сафсата килишдан нарига ўтишмади.

Комитет экспертларининг нима сабабдан Ўзбекистон хукумати анча йиллардан бери мухолифатдаги сиёсий партияларни рыйхатдан ўтказмаяпти, деган саволи хукумат делегацияси бошлиги Акмал Саидовни газабини кўзгатди шекилли, у гоят нокулай ахволда колганини яширолмай: «...нега мендан бу саволни сўрайсизлар, Ўзбекистон халкидан сўранглар бу саволни, сиёсий партиялар тузиш бу авваламбор халкнинг хукуки, керак былса, мамлакат президенти хам охирги йилларда ахолини сиёсий фаолликка чакирмокда», дея бакириб, гапни бошка тарафга буришга харакат килди. Ушбу жавобга тўлдириш килган Адлия вазирлиги вакили Улугбек Гозиев - «Бирлик» ва «Озод Декхонлар» партияларининг рўйхатдан ўтиш учун топширган хужжатларида камчиликлар топилди, шу камчиликлар бартараф этилса, бу партиялар конун асосида рўйхатдан ўткизиладилар, «Эрк» номли партия эса, рўуйхатдан ўтмокчи бўлиб хужжатлар топширмаган, деб таъкидлади.

Комитет аъзолари шунингдек, хукук химоячиси ташкилотларини рўйхатдан ўтказиш муаммосини кўтаришди. Ушбу саволга жавоб берган Адлия вазирлиги вакили Улугбек Гозиев ва делегация бошлиги Акмал Саидовларнинг сўзларига караганда, Ўзбекистонда ушбу сохада муаммолар йўк, хамма инсон хукуклари гурухлари конун асосида рўйхатдан ўтказилади, хозирги кунда мамлакатда жами 5276 та нодавлат ташкилот рўйхатдан ытказилган былиб, шулардан 79 таси халкаро ташкилотлардир. Делагация вакиллари Комитет томонидан номлари тилга олинган Ўзбекистон Инсон Хукуклари Жамияти, «Мазлум» ташкилоти ва «Оналар ўлим жазоси ва кийнокларга карши» ташкилотлари хакида гапира туриб, ушбу ташкилотларга рад жавоби берилмаган, хужжатларидаги камчиликларини бартараф этишса, улар рўйхатдан ўтишади, дейишди. Комитет аъзолари шунингдек Ўзбекистонда фаолиятлари таъкикланган Халкаро Бўхронларга Карши Гурух (International Crisis Group) ва Очик Жамият Институти борасидаги масалани хам тилга олишди. Хукумат делегацияси вакили эса, Халкаро Бўхронларга Карши Гурухи рўйхатдан ўтмокчи бўлиб Адлия вазирлигига ариза бермаган, Очик Жамият Институти конституцион тузумга карши фаолият олиб борган, деб таъкидлади.

Комитет экспертлари томонидан кўтарилган энг мухим масалалардан яна бири бу дин эркинлиги масалалари ва мусулмонларга нисбатан бўлаётган тазйиклар бўлди. Ушбу саволга жавоб бераётиб, хукумат делегацияси аъзолари Ўзбекистонда хамма дин вакиллари учун тенг ва яхши шароитлар яратилган, деб айтишди. Ушбу жавобга кўра, хусусан, Ўзбекистонда 2000 якин диний ташкилотлар рўйхатга олинган, 13 та диний таълим масканлари фаолият юритиб турибди. Хукумат делегацияси бошлиги Акмал Саидов Human Rights Watch ташкилотининг Ўзбекистонда 6000 га якин диний махбуслар мавжуд деган фикрига кўшилмаслигини айтди. Акмал Саидовнинг сўзларига караганда, хозирги кунда Ўзбекистонда атиги 800 диний махбус мавжуд экан. Унинг сўзларига кўра, махаллий ва халкаро инсон хукуклари ташкилотлари тергов ва сўрок бериш ишларига жалб килиниб, кейинчалик кўйиб юборилган шахсларни хам диний махбуслар каторига кўшиб кўйишар эмиш.

Ушбу масалалардан ташкари, энг кўп мухокама килинган саволлар - кийноклар масаласи, одил судлов ва хукукни мухофаза килиш ташкилотлари жавобгарлигини ошириш, Ўзбекистондан чет элга чикиш визаси олиш тартибини бекор килиш, болалар мехнатини пахта ва бошка кишлок хўжалиги ишларида кўллаш, аёллар ва эркаклар тенглигини таъминлаш хамда аёлларга карши зўровонликни камайтириш, терроризмага карши курашиш борасида инсон хукукларини химоя килиш масалаларига оид бўлди.

Ўйлаймизки, делегация томонидан эълон килинган ва Ўзбекистонда эшитиш амри махол бўлган куйидаги кўшимча статистик маълумотлар ўкувчиларимизга кизикарли бўлади.

- «Ижтимоий Фикр» хукумат социологик тадкикотлар Марказининг 2004 йилда ўтказган сўровлари натижасига кўра, Ўзбекистонда ахолининг 78, 2 % ўлим жазосини бекор килишга карши фикр билдирган;

- Ўзбекистонда хозирги кунда жиноий ишларни кўриб чикишга ихтисослашган судьялар сони 300 бўлиб, жами судьяларнинг сони эса 750 кишини ташкил килади.

- 2004 йилда хукукни мухофаза килиш органлари вакилларининг ноконуний харакатлари юзасидан фукаролардан жами 330 та шикоят тушган. Текширувлар натижасида шу шикоятлардан 72 таси тасдикланган ва тегишли чоралар кўрилган. Шулардан 14 та холат буйича Ўзбекистон Жиноят Кодексининг 235-моддасига асосланиб (Кийнокларни такиклаш хусусида), жавобгар ходимлар жиноий жавобгарликка тортилган;

- 2004 йилда Ички Ишлар Вазирлигининг вилоят рахбарияти вакиллари марказий аттестациядан ўтказилиши натижасида, уларнинг 18 % аттестациядан ўтишмаган, 20 % рахбарлар эса шартли равишда аттестациядан ўтишган ва 2005 йил давомида улар кайтадан ўтишлари керак..

Инсон Хукуклари Комитетининг Ўзбекистон бўйича хисоботини кўриб чикиш тафсилотлари мана шундай. Комитетнинг якуний хулосалари тўгрисида яна хабар берамиз. Ўзбекистондаги инсон хукуклари ахволини ушбу тарзда мухокама килиш ва Комитетнинг тавсия кучига эга бўлган якуний хулосалари нимани хам ўзгартира оларди, дейишлари мумкин баъзи ўкувчиларимиз. Эътироф айтиш керакки, улар хаклилар. Лекин, нима булганда хам, Ўзбекистондаги ахволни ана шундай юкори даражада мухокама килиш, хукумат вакилларини аник жавоблар беришга чакириш ва ушбу масалаларни очик мажлисларда кўриб чикиш фаолияти, ўйлаймизки, ахволга умумий равишда ойдинлик киритишда албатта ўз хиссасини кўшган бўлади. Зероки, БМТ Инсон Хукуклари Комитетининг асосий тан олинган фаолият тамойили «муаммоларни ўз номлари билан атаб, аъзо давлатларни уялтиришдир». Ўкувчиларимиз яна айтишлари мумкин – «агар аъзо давлатда уят деган хислатдан бир мисколгина бўлса хам колган булса», деб! Албатта, бундай ўкувчиларимиз яна бир бор тўгри фикрлаган бўладилар. Аммо, уларга шуларни эслатишни истардик. Ўзбекистонда ахволни ўзгартириш ўзимизнингь вазифамиз, БМТники эмас. Аммо, БМТ бизга ёрдам бераётган эканми, ундан фойдаланишимиз керак.

Ким кимдир? Who is Who?Добавить персону