17 November 2007
04:00 -
15:00 - Турк Дунёси қурултойи биринчи марта Туркия ташқарисида бўлмоқда
15:00 - Турк Дунёси қурултойи биринчи марта Туркия ташқарисида бўлмоқда
15:00 - Турк Дунёси қурултойи биринчи марта Туркия ташқарисида бўлмоқда
Бугун Бокуда тўла номи Турк давлатлари ва жамиятларининг дўстлик, биродарлик ва ҳамкорлик қурултойи деб номланган анжуман ўз ишини бошлаши керак эди. Балки, бошланган ҳам бўлса керак, аммо, бу хусусда ҳали оператив хабарлар йўқ.
Бугунги қурултой бундай анжуманларнинг 11-чисидир. Аввалги қурултойлар фақат Туркияда, шу мамлакатнинг молиявий имкониятлари билан ўтказилган.
- Мен навбатдаги қурултойнинг шу кунларда Бокуда ўтказилишини АҚШдан унда қатнашиш учун кетаётган турклардан эшитгандим, - дейди “Бирлик” Партияси раиси Абдураҳим Пўлат. - Улар мен учун ҳам таклифнома олиш учун ҳаракат қилишлари мумкинлигини айтишди, аммо мен бунга ҳозирга шартлар остида ҳожат кўрмадим. Шу билан бирга бу қурултой анъанаси ҳақида баъзи билган нарсаларимни эсламоқчиман.
Биринчи Қрултой 1993 йил 21-23 март кунлари Туркиянинг Ўрта ер денгизи соҳилидаги машҳур курорт шаҳри Анталияда бўлган. Қурултойнинг тўла номидан ҳам кўриниб турибдики, мақсад – фақат Турк давлатларининг расмий ҳайъатларини эмас, балки жамиятнинг ҳамма қатламларидан вакилларни ва ҳатто расмий давлат мақоми олмаган турк жамиятларининг (масалан, Россия, Юнонистон, Булғористон, Молдова каби давлатлардаги) ҳам вакилларини тўплаш бўлган.
Бироқ, бу принцип фақатгина биринчи қурултойда ишлади. Ундан кейингиларида, бошқа Турк давлатларнинг, кўпроқ нодемократик давлатларнинг талаблари билан бўлса керак, Туркия расмий ҳайъатларнигина қурултойга таклиф қилиш анъанасини яратди.
Шу сабабли, тарихий 1-чи Қурутойнинг ўрни бошқа. Унга яқиндагина мустақил бўлган собиқ Совет жумҳуриятларидаги норасмий партия ва жамиятларнинг вакиллари ҳам чақирилганди. У вақтда Озарбайжонда Элчибей раҳбарлигидаги миллий-демократлар ҳокимиятда бўлгани учун, бошқа жумҳуриятларнинг вакиллари Бокуда тўпланишди ва Озарбайжон ҳукумати ажратган махсус учоқ билан Анталияга учишди. Табиий, ҳеч кимдан йўл кира олинмади. Виза масалаларини ҳам Озарбайжон ҳукумати ҳал қилиб берган. Баъзиларнинг юрт ташқарисига чиқиш имкони берувчи паспорти (загранпаспорти) ҳам бўлмаганди, Озарбайжон расмийларининг қарори билан виза ички паспортларга кўйилганди.
Анталияга Ўзбекистоннинг расмий ҳайъати ҳам келди. Унинг баъзибир аъзоларигина эсимда - ёзувчилар Нурали Қобил, Тоҳир Қаххор ва Карим Баҳри.
Ўзбекистондан норасмий ҳайъат ичида мендан ташқари яна бир қатор «Бирлик»чилар - Муҳаммадамин Нарзиқулов (ҳозир марҳум), Толиб Ёқуб, Ёдгор Обид, Равшан Жўраев, ўша пайтда «Эрк» партияси секретари Жаҳонгир Муҳаммад, ўша пайтларда тузилишга бошланган Туркистон халқ ҳаракатининг раисдоши Сейит Байдуллаев бор эди.
У замон эйфориялар замони эканлигини унутмаслик керак. СССРдан яқиндагина мустақил бўлган турк халқларининг вакиллари биринчи марта туркияликлар билан бирга тўпланишимиз эди. Шу сабабли, Қурултой тўй, байрам каби ўтди, десам янглишмасам керак. Шу ерда биринчи марта жуда кўп туркиялик дўстлар орттирдик, уларнинг баъзилари билан ҳали ҳам дўстлик алоқалари ичидамиз.
Бундан кейинги қурултойлар амалий натижлар чиқарувчи анжуманга айланади, деган умид бор эди. Туркияда яшаган йилларим улардан бъазиларида қатнашдим. Аммо, минг афсуски, қурултойлар ҳали яратилмаган Турк Дунёси Бирлигининг рамзи бўлиб қолишдан нарига ўтолмади.
Билмадим, балки, Туркия ташқарисида ўтаётган биринчи қурултой эски анъаналарни бузиб, амалий ишлар қилинадиган йиғилиш сифатида тарихга кирар.
Бугун Бокуда тўла номи Турк давлатлари ва жамиятларининг дўстлик, биродарлик ва ҳамкорлик қурултойи деб номланган анжуман ўз ишини бошлаши керак эди. Балки, бошланган ҳам бўлса керак, аммо, бу хусусда ҳали оператив хабарлар йўқ.
Бугунги қурултой бундай анжуманларнинг 11-чисидир. Аввалги қурултойлар фақат Туркияда, шу мамлакатнинг молиявий имкониятлари билан ўтказилган.
- Мен навбатдаги қурултойнинг шу кунларда Бокуда ўтказилишини АҚШдан унда қатнашиш учун кетаётган турклардан эшитгандим, - дейди “Бирлик” Партияси раиси Абдураҳим Пўлат. - Улар мен учун ҳам таклифнома олиш учун ҳаракат қилишлари мумкинлигини айтишди, аммо мен бунга ҳозирга шартлар остида ҳожат кўрмадим. Шу билан бирга бу қурултой анъанаси ҳақида баъзи билган нарсаларимни эсламоқчиман.
Биринчи Қрултой 1993 йил 21-23 март кунлари Туркиянинг Ўрта ер денгизи соҳилидаги машҳур курорт шаҳри Анталияда бўлган. Қурултойнинг тўла номидан ҳам кўриниб турибдики, мақсад – фақат Турк давлатларининг расмий ҳайъатларини эмас, балки жамиятнинг ҳамма қатламларидан вакилларни ва ҳатто расмий давлат мақоми олмаган турк жамиятларининг (масалан, Россия, Юнонистон, Булғористон, Молдова каби давлатлардаги) ҳам вакилларини тўплаш бўлган.
Бироқ, бу принцип фақатгина биринчи қурултойда ишлади. Ундан кейингиларида, бошқа Турк давлатларнинг, кўпроқ нодемократик давлатларнинг талаблари билан бўлса керак, Туркия расмий ҳайъатларнигина қурултойга таклиф қилиш анъанасини яратди.
Шу сабабли, тарихий 1-чи Қурутойнинг ўрни бошқа. Унга яқиндагина мустақил бўлган собиқ Совет жумҳуриятларидаги норасмий партия ва жамиятларнинг вакиллари ҳам чақирилганди. У вақтда Озарбайжонда Элчибей раҳбарлигидаги миллий-демократлар ҳокимиятда бўлгани учун, бошқа жумҳуриятларнинг вакиллари Бокуда тўпланишди ва Озарбайжон ҳукумати ажратган махсус учоқ билан Анталияга учишди. Табиий, ҳеч кимдан йўл кира олинмади. Виза масалаларини ҳам Озарбайжон ҳукумати ҳал қилиб берган. Баъзиларнинг юрт ташқарисига чиқиш имкони берувчи паспорти (загранпаспорти) ҳам бўлмаганди, Озарбайжон расмийларининг қарори билан виза ички паспортларга кўйилганди.
Анталияга Ўзбекистоннинг расмий ҳайъати ҳам келди. Унинг баъзибир аъзоларигина эсимда - ёзувчилар Нурали Қобил, Тоҳир Қаххор ва Карим Баҳри.
Ўзбекистондан норасмий ҳайъат ичида мендан ташқари яна бир қатор «Бирлик»чилар - Муҳаммадамин Нарзиқулов (ҳозир марҳум), Толиб Ёқуб, Ёдгор Обид, Равшан Жўраев, ўша пайтда «Эрк» партияси секретари Жаҳонгир Муҳаммад, ўша пайтларда тузилишга бошланган Туркистон халқ ҳаракатининг раисдоши Сейит Байдуллаев бор эди.
У замон эйфориялар замони эканлигини унутмаслик керак. СССРдан яқиндагина мустақил бўлган турк халқларининг вакиллари биринчи марта туркияликлар билан бирга тўпланишимиз эди. Шу сабабли, Қурултой тўй, байрам каби ўтди, десам янглишмасам керак. Шу ерда биринчи марта жуда кўп туркиялик дўстлар орттирдик, уларнинг баъзилари билан ҳали ҳам дўстлик алоқалари ичидамиз.
Бундан кейинги қурултойлар амалий натижлар чиқарувчи анжуманга айланади, деган умид бор эди. Туркияда яшаган йилларим улардан бъазиларида қатнашдим. Аммо, минг афсуски, қурултойлар ҳали яратилмаган Турк Дунёси Бирлигининг рамзи бўлиб қолишдан нарига ўтолмади.
Билмадим, балки, Туркия ташқарисида ўтаётган биринчи қурултой эски анъаналарни бузиб, амалий ишлар қилинадиган йиғилиш сифатида тарихга кирар.
Ким кимдир? Who is Who?Добавить
персону
Ислом Каримов
Ўзбекистон Коммунистик партиясининг собиқ раҳбари, Ўзбекистоннинг жорийдаги Президенти
Добавить сведения